Tijdens de coronapandemie werd het bevolkingsonderzoek darmkanker in veel landen stopgezet. Hierdoor is een achterstand ontstaan. Als die niet wordt ingehaald, leidt dat alleen al in Nederland de komende 30 jaar tot honderden (339-446) extra overlijdens aan darmkanker. Onderzoekers van Amsterdam UMC schetsen twee strategieën om de achterstand zo goed mogelijk weg te werken, waarbij darmkanker nog steeds in een vroeg stadium ontdekt wordt.

“Gezien het onvoorspelbare karakter van het coronavirus en de kans dat het bevolkingsonderzoek naar darmkanker weer wordt stopgezet, is er onderzoek gedaan naar de beste strategie voor het inhalen van de opgelopen achterstand. Dit om zoveel mogelijk late diagnoses en onnodige sterfte te voorkomen”, aldus Francine van Wifferen, promovendus bij de afdeling Epidemiologie en data science van Amsterdam UMC. Het onderzoeksteam gebruikte hiervoor wiskundige modellen.

Overbelaste zorgsector

Tijdens de eerste coronagolf werd het bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland drie maanden stopgezet. Hierdoor kregen 440.000 mensen geen oproep om een FIT-test te doen, die bloed aantoont in de ontlasting – een risicofactor voor darmkanker. Het herstarten van het bevolkingsonderzoek leverde extra druk op voor de overbelaste zorgsector. Bij een positieve uitslag van de FIT-test is namelijk een kijkonderzoek in de darmen (coloscopie) nodig.

Extra capaciteit voor kijkonderzoek

Nederland heeft ervoor gekozen om extra capaciteit vrij te maken voor coloscopieën. Het reguliere bevolkingsonderzoek darmkanker wordt hervat, en de mensen die geen oproep kregen tijdens de eerste coronagolf worden ook gefaseerd opgeroepen. In een periode van twee jaar is de achterstand dan ingehaald.

Van Wifferen: “Voor Nederland voorspelden we dat deze strategie het effect van het stopzetten van de screening bijna volledig kan wegvangen. Je voorkomt hiermee meer dan 95 procent van de extra darmkankergevallen en doden gerelateerd aan darmkanker.”

Drempelwaarde FIT-test verhogen

Bovenstaande strategie is niet mogelijk als de druk op de gezondheidszorg zo hoog is dat je geen extra coloscopie-capaciteit kunt vrijmaken. Dan loopt de wachttijd voor een kijkonderzoek op. Dat vergroot de kans dat je darmkanker in een later stadium vindt, waardoor de patiënt een slechtere prognose heeft. Om dit te voorkomen, keken de onderzoekers wat er gebeurt als de drempelwaarde voor de FIT-test omhoog gaat. Deze FIT-test, ook wel ontlastingstest, is namelijk positief als er een bepaalde hoeveelheid bloed in de ontlasting zit. Mensen met meer bloed in hun ontlasting hebben ook een hoger risico voor darmkanker. Als de drempelwaarde voor de FIT-test verhoogd wordt, en er dus een strengere selectie is, worden er minder mensen doorverwezen voor een coloscopie. Daardoor loopt de wachttijd niet te ver op voor mensen met een positieve uitslag en kan de achterstand ingehaald worden. Deze strategie voorkomt ongeveer 30 procent van de darmkankergevallen en 40 tot 50 procent van de doden gerelateerd aan darmkanker.

Advies

Van Wifferen en haar collega’s adviseren bij hoge druk op de coloscopie-capaciteit de drempelwaarde voor bloed in de ontlasting te verhogen gedurende 24 maanden. Hiermee wordt een groot deel van de overlijdens aan darmkanker voorkomen. Als er voldoende coloscopie-capaciteit is, adviseren de onderzoekers om de reguliere drempelwaarden te hanteren.

Publicatie

Het onderzoek is gepubliceerd in the Journal of Medical Screening. Het artikel werd geschreven in samenwerking met onderzoeksgroepen uit onder andere Australië, Canada en Rotterdam en is tot stand gekomen vanuit het COVID-19 and Cancer Global Modeling Consortium (CCGMC). Dit consortium is onderdeel van de COVID-19 and Cancer Taskforce, een samenwerkingsverband waarin zorgprofessionals, onderzoekers, beleidsmakers en patiëntenorganisaties hun krachten en expertise bundelen, om passende zorg mogelijk te maken voor mensen met en na kanker.

Tekst : Yvette Hoogerwerf
Foto: Shutterstock