Om meer te weten te komen over Covid-19, volgt Amsterdam UMC samen met de GGD het komende jaar 300 genezen coronapatiënten. Belangrijke vragen: hoe ontwikkelt de immuniteit zich? Kunnen we verklaren waarom de ene patiënt doodziek wordt en de andere alleen milde klachten ervaart? En beschadigt het virus blijvend de longen?

Een dergelijke studie heet een longitudinale cohortstudie, een wijze van onderzoek waarmee Amsterdam UMC en de GGD veel ervaring hebben opgebouwd. Zo volgen onderzoekers al sinds het begin van de aids-epidemie wat hiv doet bij mensen. Een ander voorbeeld is de Helius-studie die door de jaren heen kijkt hoe de gezondheid van de verschillende bevolkingsgroepen in Amsterdam verandert.

300 patiënten opsporen

Voor de nieuwe coronastudie volgt een team onder leiding van hoogleraar virologie Menno de Jong, hoogleraar Publieke gezondheidszorg Maria Prins en infectioloog en immunoloog Godelieve de Bree, patiënten zo snel mogelijk nadat de infectie is vastgesteld. “Als de patiënten toestemming geven, beginnen we meteen na de komst in het ziekenhuis gegevens te verzamelen, of dat doen we thuis als de patiënt niet al te ziek is. Daarbij nemen we onder meer bloed af. Na herstel vragen we de patiënt om elke maand naar de Covid-poli of de GGD te komen voor vervolgonderzoek.”
De studie is mogelijk gemaakt met subsidie van ZonMw, die een jaar lang geld opzij heeft gezet voor corona-onderzoek. De Jong: “Je weet niet hoe de situatie zich ontwikkelt, maar het voornemen is zeker om het cohortonderzoek langer dan een jaar vol te houden. Covid-19 is nog wel een tijdje onder ons."
De onderzoekers willen 300 mensen opsporen en zijn daar deze week mee begonnen. Ze maken onderscheid tussen twee groepen. De ene groep bestaat uit patiënten die ernstig ziek zijn geworden en in het ziekenhuis liggen. “Die kunnen we relatief simpel vinden, omdat die personen in ons ziekenhuis zijn opgenomen”, zegt De Jong. “De tweede groep bestaat uit patiënten met milde klachten die bewezen corona hebben, maar thuis uitzieken. Die groep mensen benaderen we via de GGD.”

Biomarkers voorspellen ernst Covid

Met alle verzamelde gegevens hoopt De Jong een groot raadsel rond Covid-19 op te lossen. Waarom wordt de ene persoon doodziek en doorstaat een vergelijkbaar iemand de infectie zonder noemenswaardige kleerscheuren? “Uiteraard spelen geslacht, onderliggende ziekten en leeftijd een rol. Dat zal zeker naar voren komen. We kijken onder meer of er bij de verschillende patiëntengroepen verschillende genen tot expressie komen en of er andere immuuncellen aan de slag gaan. Het zou mooi zijn is als we biomarkers kunnen vinden die de ernst van de ziekte voorspellen of aangrijpingspunten bieden voor nieuwe behandelingen.’’

Opbouwen immuniteit

De onderzoeksvraag over de immuniteit maakt het noodzakelijk de patiënten lang te blijven volgen. Iedereen wil weten of de antistoffen die een patiënt opbouwt, beschermen tegen een hernieuwde infectie en voor hoe lang. De Jong: “Inzicht in hoe goede en langdurige immuniteit tegen dit virus wordt opgebouwd en welke factoren hierbij een rol spelen, kan ook relevant zijn bij het ontwikkelen van een vaccin.”

Effecten op lange termijn

De laatste onderzoekvraag is het kijken naar de longfunctie. Omdat de onderzoekers de meeste effecten op de lange termijn in de longen verwachten, geven ze daar speciale aandacht aan. Maar daarnaast zijn ze geïnteresseerd in de effecten op het algeheel welbevinden en de kwaliteit van het leven.
De Jong hoopt dat de deelnemers minstens een jaar lang trouw blijven komen. Is dat niet lang? “We hebben ervaring met andere cohorten en weten hoe belangrijk een goede follow up van patiënten is. En we denken dat patiënten gemotiveerd zijn om mee te werken. Het doormaken van Covid-19 is een heftige ervaring in een heftige tijd. Dat motiveert mensen om mee te doen, ook omdat ze weten dat hun gezondheid na afloop goed in de gaten wordt gehouden. Ik heb er veel vertrouwen in dat mensen aan deze studie blijven meedoen.”

Tekst: Marc van den Broek
Foto: Shutterstock