Transgender personen hebben het gevoel dat hun geboortegeslacht niet overeenkomt met de gender dat zij ervaren en willen uiten, dat wordt ook wel genderdysforie genoemd. De Nederlandse aanpak van genderdysforie, de zogeheten Dutch Approach, is 20 jaar geleden ontwikkeld en al jaren internationaal in richtlijnen erkend. Deze benadering combineert medische, psychologische en sociale elementen om individuen te ondersteunen bij het verkennen en uiten van hun genderidentiteit op een manier die het best bij hen past. Kinderpsychiater Annelou de Vries: “Er zijn duidelijke criteria omschreven wie er voor deze behandeling in aanmerking komen. Zo moet er sprake zijn van langdurige genderdysforie die verergert als de jongere in de puberteit komt. Bij eventueel bijkomende psychische problematiek is het belangrijk dat deze een helder beeld van de gendergevoelens, het functioneren van de jongere en een goede behandeling niet in de weg staat. Ouders of andere verzorgers zijn nodig om de jongere in de behandeling te steunen.”
Genderidentiteit verkennen
Een onderdeel van de behandeling is de mogelijkheid om puberteitsremmers te gebruiken. Zo kunnen de jongeren hun genderidentiteit verkennen zonder de lichamelijke veranderingen van de puberteit die ze als problematisch ervaren. Ook kunnen ze dan kijken of zij uiteindelijk een verdere behandeling nodig hebben. Kinderarts-endocrinoloog Sabine Hannema van Amsterdam UMC: “Het is belangrijk dat puberteitsremmers onder medisch toezicht worden gebruikt en als onderdeel van een multidisciplinaire behandeling voor genderdysforie, waarbij alle aspecten van de gezondheid en het welzijn van de jongere in overweging worden genomen.”
Multidisciplinair
Alle jongeren die zich met een hulpvraag bij het genderteam melden, beginnen met psychologische counseling en het verkennen van hun genderidentiteit. Naast het verzamelen van informatie met de jongere over zichzelf en diens genderontwikkeling, staat het verstrekken van juiste informatie centraal. Annelijn Wensing-Kruger, hoofd transgenderzorg: ”Doel is om samen met de jongeren en ouders of verzorgers tot gezamenlijke, goed geïnformeerde en weloverwogen besluitvorming te komen over wat de jongere nodig heeft om zichzelf te zijn op het gebied van gender.” Een belangrijk aspect van de Dutch Approach is de multidisciplinaire aanpak. Een team van deskundige psychologen, psychiaters, kinderarts-endocrinologen, vruchtbaarheidsartsen en plastisch chirurgen werkt intensief samen om de benodigde verschillende kanten van de zorg te bieden. Deze zorg omvat zowel psychologische begeleiding als medische interventies, zoals hormoontherapie en chirurgische ingrepen, wanneer dit passend en gewenst is.
Onderzoek
In het Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie van Amsterdam UMC worden doorlopend gegevens verzameld voor wetenschappelijk onderzoek. Zo worden trends in aanmeldingen in de gaten gehouden (European Child and Adolescent Psychiatry 2022 en The Journal of Sexual Medicine 2023), korte- en langetermijneffecten in kaart gebracht onder bijvoorbeeld transmeisjes en transjongens, en de uitkomsten van behandeling gemonitord ( Pediatrics 2014, The Journal of Adolescent Health 2020 en LGBT Health 2022).
Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat na behandeling met puberteitsremming en hormonen, de botmineraaldichtheid (stevigheid van de botten) bij transmannen op volwassen leeftijd gemiddeld is. Bij transvrouwen wordt een relatief lage botmineraaldichtheid gezien. Omdat volwassen transvrouwen die nog nooit een behandeling hebben gehad ook een relatief lage botmineraaldichtheid hebben, is het onduidelijk in hoeverre dit het gevolg is van de behandeling of juist van andere factoren zoals leefstijl. Jongeren krijgen daarom adviezen over voldoende kalk in hun voeding, extra vitamine D en voldoende lichaamsbeweging. Recent is ook onderzoek gestart naar goede besluitvorming rond verschillende stappen in het behandeltraject.
Buitenland
In verschillende Europese landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Finland zijn er recent aanpassingen gemaakt in de transgenderzorg voor jongeren, waarbij er meer focus wordt gelegd op psychologische ondersteuning vooraf of ten tijde van een medische interventie. Deze landen hebben deze veranderingen doorgevoerd vanwege, in hun ogen, onvoldoende bewijs voor de veiligheid en effectiviteit van medische behandelingen op jonge leeftijd. In deze landen wil men, net als in Nederland, de zorg aan onderzoek verbinden, om meer bewijs te krijgen en om vragen over bijvoorbeeld bijwerkingen van remmers te kunnen beantwoorden. In Nederland worden jongeren altijd al naast medisch ook psychologisch uitgebreid begeleid, conform internationale richtlijnen.
Belangrijkste onderdelen Dutch Approach op een rij
- zorg begint met een uitgebreide diagnostische fase met als doel een duidelijk beeld te krijgen van de individuele behoeften van de jongere.
- zorgvuldige behandelingen op maat: afhankelijk van de diagnose en de wensen van de jongere kunnen behandelingsopties bestaan uit psychotherapie, hormoontherapie, chirurgische ingrepen, of een combinatie van deze benaderingen.
- de nadruk op langetermijnbegeleiding en follow-up zorg voor mensen met genderdysforie. Zo krijgen zorgvragers de nodige ondersteuning en zorg gedurende hun hele leven. Dit is van cruciaal belang voor hun welzijn en het behoud van hun fysieke en mentale gezondheid.
- de behandeling van genderdysforie is multidisciplinair. Psychologen, psychiaters, (kinderarts-)endocrinologen, chirurgen en maatschappelijk werkers zorgen voor een breed scala aan expertise.
- De zorg is nauw verweven met wetenschappelijk onderzoek naar de ontwikkeling van genderdysforie, de verschillende type zorgvragers, de kwaliteit van de behandeling en de langetermijn uitkomsten van de behandeling.
- De zorg wordt steeds geoptimaliseerd op basis van uitkomsten van dit voortdurende lopende onderzoek. De vragen in de zorg worden vertaald naar nieuw onderzoek. Zo kan de juiste zorg aan de juiste personen worden geboden.
Fotografie: Adobe Stock
