De media hadden veel interesse voor het positieve effect van het nieuwe geneesmiddel op de kinder-ic’s. Die worden in Nederland elke winter overspoeld met kinderen (150-200 per jaar) die beademing nodig hebben. Dat is dan voorbij. En nog relevanter: het verkoudheidsvirus (afgekort RS-virus) is bij zuigelingen in de lagelonenlanden de tweede doodsoorzaak na malaria. Wereldwijd sterven jaarlijks 100 duizend kinderen aan het virus. Kortom: een middel waar we echt iets aan hebben.
Iets leuks
Wat de berichten niet vermeldden, was de belangrijke bijdrage van onderzoekers in destijds het AMC. Het team van hoogleraar Celbiologie dr. Hergen Spits speurde begin deze eeuw naar een middel tegen de luchtweginfectie. Het team van Spits gebruikte hierbij een in zijn laboratorium ontwikkelde methode om antistoffen te maken Om dit onderzoek mogelijk te maken had Spits samen met Willem van Oort, destijds hoofd van het bureau kennistransfer van het AMC, een bedrijf opgericht: AIMM Therapeutics. Het AMC en nu Amsterdam UMC werd een van de aandeelhouders.
De eerste medewerkers van AIMM werkten aanvankelijk op de afdeling Celbiologie. “Ik herinner me nog dat een van die onderzoekers, Tim Beaumont, op een gegeven moment thuis had verteld: ‘Ik geloof dat we iets leuks hebben.’ Dit was zo’n dertien jaar geleden. En de andere medewerker die aan de wieg stond, was Etsuko Yasuda. Zij moet ook de credits krijgen”, vertelt Spits, inmiddels 71.
En dat ‘leuks’ is na een lange weg gepromoveerd tot een heus geneesmiddel. “We zochten destijds op een andere manier naar antistoffen die virussen neutraliseren. De methode die we hadden ontwikkeld, stelde ons in staat om mogelijke kandidaten sneller te testen. En we haalden de antistoffen uit mensen en niet - zoals tot dan toe gebruikelijk - uit muizen die opzettelijk waren besmet.”
Antistof in vakje d25
De Amsterdamse onderzoekers gingen gericht op zoek. Ze keken niet zomaar in bloed van mensen, maar selecteerden personen die veel werden blootgesteld aan het virus. Hele jonge kinderen kunnen goed ziek worden van het virus, maar bij volwassenen leidt het hooguit tot een onschuldige verkoudheid. Spits: “Welke volwassen mensen worden vaak besmet? Dat zijn jonge moeders en medewerkers van kinderdagverblijven. Daar zijn we gaan zoeken en uiteindelijk vonden we in het bloed van een jonge vrouw, onbekend is wie, een krachtige antistof tegen het RS-virus. Je test de antistoffen in een vierkant laboratoriumplateau met veel vakjes, genummerd met cijfers en letters, net al bij een schaakbord. Deze krachtige antistof zat in vakje d25, dus dat werd de naam.”
Trots
Spits is dertien jaar later verguld met de vondst. “Ja, je kunt wel zeggen dat ik trots ben dat het uiteindelijk zo is gelopen.” Teleurgesteld dat de media geen credits gaven aan Amsterdam UMC? “Nou nee”, zegt hij met een verwijzing naar het spreekwoord van Kennedy: ‘Succes heeft veel vaders en de mislukking is steeds een wees.’
Hij legt uit. “We hadden met d25 een goede antistof gevonden tegen het virus, maar dan ben je er nog niet. Ons nieuwe bedrijf AIMM Therpeutics moest toen nog veel werk verrichten om vast te stellen dat deze antistof beter was dan een RS-virus antistof die artsen al in de kliniek gebruikten."
Uiteindelijk is het zo gelopen dat het farmaceutische bedrijf AstraZeneca interesse had om de antistof te produceren. Dat bedrijf gaf leiding aan de grote onderzoeken, waarvan de resultaten deze week zijn gepubliceerd. Amsterdam UMC en AIMM hadden part noch deel aan die studie, dus dat verklaart waarom deze instellingen niet meer worden genoemd. Spits: "Voor zover ik weet, meldt alleen een webbericht van RTL Nieuws ons als geestelijke vader. Ach, ons pionierswerk is in de vergetelheid geraakt.”
Het mooie is dat Amsterdam UMC aandeelhouder is van AIMM en dus profiteert van de opbrengsten, mocht het ooit zo ver komen. Spits: “Ik zie het positief. Dit middel kan Amsterdam UMC wel eens veel geld gaan opleveren.”
Verder sleutelen
Spits vervolgt: “Eerlijk is eerlijk, er is ook gesleuteld aan d25. Hij is actief, maar na pakweg drie weken is ie weer uit het bloed verdwenen. Als je kinderen in de winter wilt beschermen, dan moet je ze drie of vier keer vaccineren. Dat kan niet op grote schaal. AstraZeneca heeft het zo aangepast, dat het ongeveer 100 dagen actief blijf, precies een seizoen. Eén vaccinatie aan het begin van de winter voldoet. Ideaal.”
Maar waarschuwt Spits: “Het ligt niet morgen op de plank. De resultaten van deze week laten zien dat het goed werkt bij te vroeg geboren kinderen, die extra kwetsbaar zijn. Het moet nog worden aangetoond dat het veilig is bij kinderen die op tijd zijn geboren. Dat zal zeker positief uitpakken en ik verwacht dat het in 2023 op de markt komt.”
Tekst: Marc van den Broek
Foto: Marielle Bakhuizen
