Laan zette de resultaten van haar wetenschappelijke onderzoek om in begrijpelijke taal voor ‘gewone’ mensen. Zo schreef ze de boeken ‘Seks!’ en ‘Lijfboek voor powergirls’ en gaf ze ‘een potje knallende seksuele voorlichting’ aan het publiek op festival Lowlands. Talloze keren werd zij geïnterviewd voor kranten, radio en televisie. Een paar weken terug had ze nog een uitgebreid vraaggesprek met Eva Jinek, over onder andere het thema dat haar zo na aan het hart lag: seksualiteitsbeleving bij vrouwen. Laan benadrukte het belang van plezier beleven aan seks voor zowel vrouwen als mannen, en het belang van openheid over seksualiteit. Zo stelde ze in het interview: "Ouders die veel met hun kinderen over seks praten, kweken seksueel autonome wezens, die weten wat ze zelf willen, die de regie zelf voeren. Praten over genot voorkomt ook grensoverschrijding." (…) “Ook voor jongens en mannen moet het vanzelfsprekend zijn dat seks iets is wat je deelt. We moeten af van het idee dat ‘veroveren’ de mannelijke rol is.”
Orgasmekloof
Binnen haar vakgebied behoorde Laan tot de internationale top. Wat haar werk extra bijzonder maakt, is de energie die ze stak in de vertaling van haar onderzoek naar concrete praktijkresultaten. Zo richtte ze Seksueel Welzijn Nederland op, een stichting die zich ten doel stelt de ‘orgasmekloof’ te dichten. Dat is het gegeven dat mannen bij heteroseks bijna altijd klaarkomen en vrouwen meestal niet. In 2021 adviseerde Ellen Laan minister Grapperhaus om de zogeheten ‘freeze-reactie’ – waarbij het slachtoffer als het ware ‘bevriest’ van angst – als een normale reactie op verkrachting te beschouwen. Dit gegeven is inmiddels in de wetgeving opgenomen.
Laan deed niet alleen onderzoek, zij gaf ook onderwijs en werkte in de patiëntenzorg. Tot voor kort behandelde ze bij Amsterdam UMC mensen met problemen op het gebied van seksualiteit. “De patiëntenzorg heeft ontzettend bijgedragen aan mijn passie om dit werk te blijven doen”, vertelde ze Eva Jinek.
Ellen Laan (1962-2022)
Ellen Laan studeerde psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. In 1994 promoveerde zij cum laude op seksualiteitsbeleving bij vrouwen. Sinds 2016 was zij hoogleraar Bio-psychosociale determinanten van seksuele gezondheid. Daarnaast stond zij aan het hoofd van de afdeling Seksuologie en Psychosomatische Gynaecologie van Amsterdam UMC. Zij was oprichter en voorzitter van Seksueel Welzijn Nederland.
Voor haar nationale en internationale werk kreeg zij veel erkenning. In november 2021 werd ze onderscheiden als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In januari ontving ze de Lifetime Achievement Award van de European Society for Sexual Medicine. In diezelfde maand nam Ellen Laan de Amsterdam UMC Societal Impact Award 2021 in ontvangst.
Afgelopen najaar werd bekend dat er voor de tweede keer borstkanker was geconstateerd. Ellen Laan overleed op zaterdag 22 januari 2022 in het bijzijn van haar geliefden.
Bekijk hieronder het gesprek tussen Eva Jinek en Ellen Laan.
Foto: Dirk Gillissen
