AstraZeneca, in samenwerking met de universiteit van Oxford, gebruikt een deel van de 'software' (de genetische informatie) van het coronavirus. Dat is in een onschuldig verkoudheidsvirus gestopt. Deze aanpak is nieuw. Het Leidse bedrijf Janssen ontwikkelt een soortgelijk vaccin. Beide vaccins zijn goedgekeurd door het Europese Geneesmiddelen Agentschap.

Voor het vaccin van AstraZeneca gold een tijdelijke vaccinatiestop. Daarna is besloten dat het niet wordt toegediend aan mensen die in 1961 of later zijn geboren. Hier vind je meer informatie over het AstraZeneca-vaccin.

Een andere nieuwe benadering is het gebruik van de afgelezen genetische gegevens van het virus. Bij elk organisme geeft het erfelijk materiaal (DNA, de software) 'opdrachten’ om een taak te verrichten. Dat gaat via een boodschapperstof, het zogenoemde messenger RNA. Dit RNA van het coronavirus wordt in het vaccin gestopt. De boodschapperstof zet het lichaam aan het werk om eiwitten te maken die karakteristiek zijn voor het coronavirus. Het afweersysteem slaat aan op die eiwitten en is daarna klaar om het echte coronavirus aan te vallen als het zich aandient. De goedgekeurde vaccins van Pfizer en Moderna zijn van dit type. Ook het in Amsterdam UMC geteste CureVac vaccin behoort hiertoe.

De veiligheid van vaccins wordt van te voren getest in onderzoeken bij proefdieren en tienduizenden vrijwilligers. Daaruit is gebleken dat de RNA-vaccins van Pfizer en Moderna veilig zijn. Vrij kort na de vaccinatie kunnen er bijwerkingen optreden: pijn rond de injectieplek en soms klachten als koorts en hoofdpijn die meestal na maximaal 48 uur zijn verdwenen. Deze bijwerkingen doen zich overigens voor bij elke vaccinatie.De zeldzame bijwerkingen zijn moeilijker op te sporen. Als iets bij één op de 100.000 mensen voorkomt, dan vind je die bijwerking waarschijnlijk niet als je dertig- tot veertigduizend mensen test. Bij de 40.000 mensen die nu getest zijn, zagen de onderzoekers geen ernstige bijwerkingen, dus de kans daarop is in elk geval kleiner dan 1 op 40.000. Ter vergelijking: de kans om ernstig gewond te raken bij een ongeval is 1 op 800.

Tijdens de uitrol van de vaccins worden dit soort zeldzame bijwerkingen in de gaten gehouden. Op de lange termijn weten we nog niks, want de vaccins zijn er nog maar kort. Er is echter geen reden om aan te nemen dat er langetermijneffecten zijn. Vaccins krijg je eenmalig (soms twee prikken met een korte tussenpauze), ze trainen je immuunsysteem en ze zijn weg. De verhalen die je hoort dat je door vaccinatie op de lange termijn iets kan krijgen, zijn nergens op gebaseerd.

Het RNA-vaccin kan niet je DNA veranderen. Je DNA ligt afgeschermd in een apart compartiment (de kern) in de cel. RNA is een kopie van je DNA en bevat dus genetische informatie. Maar het RNA komt niet in de celkern en kan het DNA niet aanpassen. Zie ook dit filmpje waarin immunoloog Marjolein van Egmond uitleg geeft over RNA-vaccins.

Er is geen enkele reden om aan te nemen dat zwangere vrouwen het vaccin niet zouden kunnen nemen. Maar het is niet onderzocht. In de vaccin-trials zijn zwangere vrouwen uitgesloten, juist vanwege het ongeboren kind. En omdat het niet is onderzocht, kunnen de producenten niet beweren dat het veilig is. Vandaar dat wordt afgeraden om het vaccin te nemen tijdens de zwangerschap. Al kan het in sommige gevallen toch raadzaam zijn het vaccin te halen. Overleg dat met je huisarts.

Hoe zit het met vrouwen die borstvoeding geven? Zij kunnen zich gerust laten inenten. Op basis van de huidige informatie is het onwaarschijnlijk dat het vaccin in de moedermelk terechtkomt, dus vaccineren vormt geen bezwaar tijdens de borstvoedingsperiode.Het kan zelfs positief zijn voor het kind, want het is aannemelijk dat de antistoffen die worden aangemaakt na vaccinatie in de moedermelk terechtkomen. De antistoffen die in de melk zitten, kunnen het kind beschermen tegen een infectie met het coronavirus.

Bij twijfel overleg altijd met je huisarts.