Een vrouwelijke cocaïnegebruiker is anders dan een mannelijke. Dit is op zichzelf niet zo’n schokkende observatie, maar voor onderzoekers die speuren naar de beste methode om verslaafden te behandelen, is deze kennis relevant. Want het is moeilijk om cocaïnesnuivers te laten ontwennen van hun gedrag, mogelijk moeten er verschillende programma’s komen voor mannen en vrouwen. Ook de preventie moet mogelijk worden afgestemd op het geslacht van de ontvanger.

Om die reden zoekt onderzoeker Anne Marije Kaag van Amsterdam UMC vrijwilligers, zowel vrouwen als mannen, die regelmatig cocaïne gebruiken en die een half uurtje in de MRI-scanner willen liggen. De deelnemer is ongeveer twee uur kwijt aan het onderzoek en ontvangt 50 euro. Kaag: ‘Zowel mannen als vrouwen gebruiken coke. Maar onderzoek tot nu toe heeft zich vooral gericht op mannen. Daarom weten we maar weinig over de processen die een rol spelen bij het ontstaan en de behandeling van verslaving bij vrouwen.’

Al eerder heeft Kaag dergelijk onderzoek gedaan bij zware drinkers. Ze heeft aangetoond dat het brein van mannelijke en vrouwelijke zware drinkers anders reageert op alcohol-plaatjes. Dit wijst erop dat er verschillende processen zijn die ten grondslag liggen aan problematisch alcoholgebruik, aldus de onderzoeker.

Nu wil ze hetzelfde doen bij cocaïnegebruikers. De vrijwilligers moeten vragenlijsten invullen over drugs- of alcoholgebruik, eventuele traumatische ervaringen en de psychische gesteldheid. Daarna moeten ze in de MRI gaan liggen, waar Kaag dan een hersenscan laat maken. De vrijwilligers krijgen plaatjes te zien waaronder foto’s met cocaïne. Ook zien ze beelden met een negatieve emotionele lading. De MRI legt vast welk gebied op de hersenen reageert op de beelden. Kaag zoekt ongeveer dertig vrouwen en dertig mannen voor deze studie.

Het is niet eenvoudig om gebruikers te vinden en over te halen om mee te doen aan wetenschappelijk onderzoek. Het is nog lastiger dan met alcohol, omdat het gebruik van cocaïne volgens de letter van de wet strafbaar is. Veel gebruikers lopen er niet mee te kopen dat ze regelmatig een lijntje snuiven. Ook bij haar eerdere onderzoek naar cocaïneverslaafden bleek het lastig vrijwilligers in de MRI te krijgen. ‘Mannelijke gebruikers zijn relatief eenvoudig te vinden, het werven van vrouwen is lastiger’, zegt Kaag.

Kaag heeft veel ervaring met onderzoek naar het effect van cocaïne op het brein. In haar promotieonderzoek toonde ze aan dat het brein van coke-snuivers anders is dan van niet-gebruikers. Hersenen van mensen aan de coke zijn gevoeliger voor negatieve prikkels dan niet-gebruikers. In het nieuwe onderzoek wil Kaag kijken of vrouwen op andere negatieve prikkels reageren dan mannen.

Cocaïnegebruik is redelijk populair. Een hele ruwe schatting is dat ongeveer één op de veertig Nederlanders tussen de 15 en 35 wel eens coke gebruikt. Van hen raakt ongeveer 20 procent verslaafd.

Mensen die aan het nieuwe onderzoek van Kaag willen meedoen, kunnen zich aanmelden via de website www.conemo.nl Uiteraard geven de onderzoekers op verzoek advies over hoe iemand het cocaïnegebruik kan verminderen of stoppen.

Tekst: Marc van den Broek
Foto: Shutterstock