In september 2022 werd door veel partijen in de zorg het Integraal Zorgakkoord (IZA) ondertekend. Dit akkoord geeft de komende jaren richting aan de uitdagingen in de zorg. Een van de onderwerpen in dit akkoord is het concentreren van hoog complexe, laag volume kankerzorg; dat wil zeggen weinig voorkomende kankersoorten waarvoor specifieke kennis vereist is.

Van de 250 kankersoorten zijn er 220 zeldzaam. De universitaire medische centra richten zich met name op deze zeldzame kankers. De umc’s optimaliseren behandelingen, doen onderzoek en delen kennis met het veld. Het is belangrijk om de kennis en expertise die in de umc's wordt opgedaan te delen met andere ziekenhuizen, zodat ook zij goede zorg kunnen bieden. Maar om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden en ook van kwalitatief hoog niveau is het nodig om te concentreren. Hierover zijn in het IZA afspraken gemaakt en concentratie van oncologische zorg staat hoog op de agenda.

Meer operaties leidt tot verbeterde zorg

Mark van Berge Henegouwen is hoogleraar Gastro-intestinale Chirurgie, in het bijzonder slokdarm- en maagchirurgie, bij Amsterdam UMC. Hij heeft samen met zijn afdeling ervaren hoe het is om flink op te schalen in het aantal operaties per jaar: “Na de fusie van VUmc en AMC in Amsterdam UMC hebben wij kunnen zien hoe de zorg voor zeldzame kankers verbetert zodra artsen en verpleegkundigen vaker te maken krijgen met deze soorten kanker.” Slokdarm- en maagkanker zijn voorbeelden van zeldzame kankers waarbij er sprake is van hoog complexe, laag volume zorg. Voor deze zorg is een samenhangend systeem nodig om voor patiënten de beste uitkomsten te realiseren.

Concentratie van de zorg gaat onder andere over het aantal operaties dat een ziekenhuis of een chirurg uitvoert. Als een ziekenhuis meer operaties uitvoert, kunnen chirurgen de operatietechniek beter en sneller leren. Dit geeft ook ruimte voor de ontwikkeling van nieuwe technieken en wetenschappelijk onderzoek. Een voorbeeld van zo’n nieuwe techniek is het werken met een operatierobot. “Gemiddeld duurt het meer dan 100 operaties voordat een nieuwe techniek geperfectioneerd is, als de norm op 20 operaties per jaar staat, duurt het lang voordat een ziekenhuis of chirurg een nieuwe operatietechniek onder de knie heeft”, aldus Van Berge Henegouwen.

Meer dan alleen ervaren chirurgen

Maar zodra een ziekenhuis vaker dezelfde operatie uitvoert, levert dit meer op dan alleen meer ervaren chirurgen. Van Berge Henegouwen: “Na de fusie was er bij Amsterdam UMC bijvoorbeeld ruimte om de ‘grote-buik-chirurgie’ op te delen. Er was altijd al een chirurg die dienst had voor trauma-, vaat- en gastro-enterologische chirurgie. Nu konden de chirurgen zich verder specialiseren. Daarom is er nu ook altijd iemand die oproepbaar is voor de slokdarm-, hepato-pancreato-biliair- of colorectale chirurgie, en vanuit die expertise alle problemen op kan lossen. In het buitenland is dit heel normaal, maar in Nederland zijn wij het enige ziekenhuis dat dit zo heeft ingericht.”

Nieuwe behandeling

Concentratie van zorg en schaalvergroting resulteert ook in een betere samenwerking met andere afdelingen. Van Berge Henegouwen noemt als voorbeeld de behandeling van naadlekkage. Bij operaties aan de slokdarm en maag is naadlekkage de meest gevreesde complicatie, dan sluit een nieuwe aansluiting niet goed en dan treedt er lekkage op van maaginhoud naar de borstholte. Van Berge Henegouwen heeft samen met de maag-, darm-, leverafdeling een nieuwe behandeling gevonden voor deze complicatie. Bij naadlekkage krijgen patiënten een buisje, hierdoor kunnen ze vrij snel weer wat drinken en kunnen patiënten in sommige gevallen zelfs poliklinisch behandeld worden. Door deze behandeling zijn patiënten een stuk minder ziek.

Ook krijgen verpleegkundigen en voedingsassistenten een getrainder oog naarmate ze meer patiënten zien met dezelfde ziekte. Hierdoor herkennen zij problemen eerder en grijpen daardoor eerder in, zo hoeven er minder patiënten met complicaties naar de IC.

Samenwerken

Van Berge Henegouwen: “Met weinig operaties kan je ook kwaliteit leveren, maar over het algemeen genomen is het toch zo dat je ziet dat naarmate het volume groter wordt, de uitkomsten beter zijn. Ik hoop dat dit door het zorgakkoord nu sneller gaat. Om dat voor elkaar te krijgen is het belangrijk samen te werken. In de regio, want voor sommige voor- of natrajecten bij een behandeling is het voor de patiënt fijner om het dichter bij huis te organiseren. En ook samenwerken met patiëntenverenigingen vinden wij echt noodzaak. Zij pleiten al jaren voor meer concentratie zodat de kwaliteit van kankerzorg nog meer verbetert.”

Kwaliteit van zorg verbeteren

Door eerdere ontdekking, betere behandelmogelijkheden en vergrijzing van de Nederlandse samenleving groeit het aantal kankerpatiënten komende jaren. Ook ontwikkelen medische vernieuwingen momenteel razendsnel en worden kankerbehandelingen steeds ingewikkelder. Een juiste aanpak om oncologische zorg te concentreren is daarom cruciaal, om de kwaliteit van de zorg voor de patiënt te verbeteren. Een patiënt moet kunnen rekenen op de beste zorg door de juiste specialisten. Dichtbij huis als het kan en verder weg als het moet.

Tweede Kamerlid Liane den Haan was vandaag op werkbezoek bij Amsterdam UMC, locatie VUmc. Zij kreeg een presentatie over de concentratie en spreiding van kankerzorg. Daarnaast werd haar verteld over de Longitudinal Aging Study Amsterdam, een in 1991 opgericht langlopend onderzoek naar oud worden in Nederland. Ze kreeg een rondleiding bij Amsterdam UMC Cancer Center Amsterdam inclusief een presentatie over vroege opsporing van kanker door middel van biomarkers. Het bezoek werd afgesloten met een kijkje in het Imaging Center, waar zij meer te weten kwam over de rol van imaging in diagnostiek en behandeling van kanker.

Fotografie: Adobe Stock