“Mensen die kwetsbaar zijn, herstellen minder goed bij stressvolle gebeurtenissen zoals ziekenhuisopnames.” Aldus Emiel Hoogendijk, die deze maand een serie over ‘frailty’ coördineerde voor The Lancet. “Iedereen is bezig met het concept ‘kwetsbaarheid’ in de praktijk, maar we weten nog niet zo goed hoe dat het beste kan.”
Gevoel van uitputting
Naarmate het aantal ouderen wereldwijd toeneemt, neemt ook het gebruik van het concept binnen de eerstelijns-, acute en specialistische zorg toe. Kwetsbaarheid heeft een grote voorspellende waarde voor ongewenste gezondheidsuitkomsten – zoals overlijden – en verhoogde zorgkosten. Maar hoe weet je of er sprake is van kwetsbaarheid bij een persoon? “Fysieke kwetsbaarheid kun je vaststellen door de aanwezigheid van zaken als plotseling gewichtsverlies, een gevoel van uitputting, afnemende loopsnelheid en spierzwakte”, vertelt Hoogendijk. Met de veni-subsidie die hij van NWO ontving, doet hij onderzoek naar kwetsbaarheid, voornamelijk onder de deelnemers aan de ouderenstudie LASA. Uit de gegevens in deze Longitudinal Aging Study Amsterdam (een samenwerking tussen Amsterdam UMC en de Vrije Universiteit) blijkt dat kwetsbaarheid meer voorkomt onder vrouwen dan onder mannen, en ook dat het percentage kwetsbare ouderen stijgt met de leeftijd, ongeacht de definitie van kwetsbaarheid die gebruikt wordt.
Verplicht kwetsbaarheid meten
Die definitie blijkt een probleem. Er bestaat namelijk geen eensgezindheid over de definitie van kwetsbaarheid of de beoordeling ervan. Hoogendijk: “Er zijn vrij veel instrumenten in omloop om kwetsbaarheid te meten, die bovendien ook nog eens verschillen per soort zorg. In de komende jaren moeten we toewerken naar een gestandaardiseerd instrument voor elke setting.”
In Engeland zijn huisartsen al verplicht om kwetsbaarheid bij oudere patiënten te meten, en daar hun behandeling op aan te passen. Het idee is dat wanneer je de mate van kwetsbaarheid van een persoon kunt vaststellen, je meer gepersonaliseerde zorg kunt geven, met betere resultaten tot gevolg. “Neem bijvoorbeeld een ingrijpende operatie: als een patiënt fysiek zeer kwetsbaar is, heeft hij een grote kans op functieverlies na de operatie of nog erger. Dan kan het soms beter zijn om deze uit te stellen of een alternatieve behandeling toe te passen”, legt Hoogendijk uit.
Preventieve maatregelen
Kwetsbaarheid is geen onvermijdelijk gevolg van veroudering. “Veel mensen worden nooit kwetsbaar, ook niet op hoge leeftijd”, zegt Hoogendijk. Omgekeerd blijft kwetsbaarheid niet beperkt tot ouderen: ook bij personen jonger dan 65 jaar, met name mensen met meerdere chronische ziekten, komt het voor.
Een individu kan minder kwetsbaar worden door actief in te grijpen. Sterker nog, ook het voorkómen van kwetsbaarheid is mogelijk. Hoe eerder een zorgprofessional iemand als potentieel kwetsbaar identificeert, hoe groter de mogelijkheden tot preventieve maatregelen zijn.
The Lancet
In de uitgave van The Lancet van 12 oktober 2019 geeft een team van internationale experts op het gebied van de ouderengeneeskunde een actueel overzicht van de klinische en volksgezondheidseffecten van kwetsbaarheid bij ouderen. Daarnaast presenteren zij een overzicht van de effectiviteit van interventies voor kwetsbare personen. Lees meer over frailty op Lancet en frailty-project.. Voor ouderenonderzoek LASA, kijk op LASA.
