In totaal kende NWO 188 Veni-beurzen toe aan een selectie van excellente onderzoekers. De Veni is een persoonsgebonden wetenschappelijke beurs, maakt onderdeel uit van het NWO-Talentprogramma en richt zich op onderzoekers die recent gepromoveerd zijn. De Veni’s worden jaarlijks toegekend. Voor Amsterdam UMC zijn de laureaten:
Nienke Alberts, epidemiologie en datawetenschap: Cancer RADAR: het verminderen van kankers veroorzaakt door infecties onder migranten in Europa.
Sommige infecties kunnen tot kanker leiden, zoals die met het hepatitis B-virus, humaan papillomavirus en helicobacter pylori. Migranten kunnen een verhoogd risico hebben op dergelijke kankers. Het Cancer RADAR-project gaat Europa-breed in kaart brengen wat de ziektelast is, nu en in de toekomst, van door infecties veroorzaakte kankers bij personen met een migratieachtergrond. Het project zal ook aangeven welk gezondheidsbeleid hiervoor het beste kan worden ingezet.
Emma Birnie, experimentele moleculaire geneeskunde: antilichamen voor het voorkomen en behandelen van melioidose.
De tropische infectieziekte melioidose wordt veroorzaakt door de bodembacterie burkholderia pseudomallei. Deze bacterie staat op de lijst van mogelijke bio-terrorismewapens. Wereldwijd zijn er jaarlijks 165.000 geschatte melioidosepatiënten waarvan 89.000 mensen overlijden. Er is geen vaccin of specifieke behandeling voor melioidose beschikbaar. De onderzoeker zal neutraliserende monoklonale antilichamen ontwikkelen voor preventie en behandeling van melioidose.
Nam Bui, experimentele vasculaire geneeskunde: behandeling met darmbacteriestammen voor metabole gezondheid: van lab naar de kliniek.
Het darm-microbioom lijkt gekoppeld te zijn aan gezondheid en ziekte. Afwijkingen in de functie van het darm-microbioom dragen mogelijk bij aan de ontwikkeling van metabole ziekten, zoals diabetes type 2 (T2D) en hart- en vaatziekten. Er zijn weinig oorzaak-en-gevolgstudies uitgevoerd naar de rol van darmbacteriën in T2D en er ontbreekt mechanistisch inzicht in hoe darmbacteriën het suikermetabolisme van de mens kunnen beïnvloeden. Met behulp van ‘stabiele 13C-gelabelde’ voedingscomponenten in interventiestudies zal het mechanistisch en therapeutisch potentieel van specifieke darmbacteriën op diabetes type 2 verder worden ontrafeld.
Arthur Buijink, neuologie: gepersonaliseerde diepe hersenstimulatie bij essentiële tremor.
Patiënten met essentiële tremor hebben last van beven (tremor) van de armen. Diepe hersenstimulatie (DBS) is een effectieve behandeling waarbij elektroden diep in de hersenen worden geplaatst, en daar het ‘tremorcircuit’ blokkeren door middel van elektrische stroompjes. Helaas ervaren patiënten regelmatig vervelende bijwerkingen, zoals coördinatie- en balansproblemen. De onderzoeker gaat geavanceerde MRI-technieken implementeren in de klinische praktijk, met het doel behandeling te individualiseren en bijwerkingen te verminderen.
Alvin Han, medische microbiologie & infectiepreventie: het koppelen van menselijk gedrag en infectieziekten.
Hoe we ons gedragen en met wie we omgaan zijn sleutelfactoren die bepalen hoe respiratoire virussen zoals SARS-CoV-2, influenzavirussen en respiratoir syncytieel virus zich over de bevolking verspreiden. Deze factoren worden echter vaak genegeerd bij het maken van volksgezondheidsbeleid. Deze studie gaat een nieuw wiskundig simulatieprogramma creëren om de rol van menselijk gedrag en sociale factoren bij de overdracht van respiratoire virussen beter te begrijpen. Het uiteindelijke doel is om deze bevindingen te gebruiken om volksgezondheidsbeleid rondom acute luchtwegaandoeningen te verbeteren.
Laura Han, psychiatrie: inzicht in biologische veroudering: de sleutel tot een gezonder en gelukkiger leven.
Het is bekend dat depressie en angst de levensduur van mensen tot wel 20 jaar kunnen verkorten. Wetenschappers begrijpen echter niet goed hoe stressgerelateerde aandoeningen verouderingsprocessen versnellen. Dit project maakt gebruik van innovatieve voorspellers van de ‘biologische leeftijd’ om de onderliggende mechanismen, hun voorspellende waarde en mogelijke omkeerbaarheid na behandeling te identificeren.
Najim Lahrouchi, experimentele cardiologie: identificeren van nieuwe genen voor aangeboren hartafwijkingen.
Aangeboren hartafwijkingen komen vaak voor en in het merendeel van de gevallen wordt geen genetische oorzaak gevonden. Dit komt mede doordat kennis over hoe het menselijk hart zich ontwikkelt, ontbreekt. Door analyse van menselijke foetale harten te combineren met DNA-onderzoek in grote patiëntengroepen met aangeboren hartafwijkingen wil de onderzoeker nieuwe genetische oorzaken opsporen voor deze groep patiënten.
Annette Neele, medische biochemie: macrofaag-transdifferentiatie in slagaderverkalking.
Macrofagen zijn belangrijke ontstekingscellen bij slagaderverkalking. De onderzoeker bestudeert een nieuwe manier waarop deze cellen bijdragen aan de ziekte, namelijk door verandering (transdifferentiatie) in cellen die lijken op gladde spiercellen. Deze macrofagen krijgen hierdoor andere eigenschappen en dragen zo bij aan het stabiliseren van slagaderverkalking. Deze eigenschap is nog niet eerder toegeschreven aan macrofagen en de onderzoekers gaan met celkweken uitdiepen welke factoren en mechanismen hieraan ten grondslag liggen.
Rik Olde Engberink, nefrologie: uitdroging met een korreltje zout.
Zout kan zich in grote hoeveelheden in de huid en spieren ophopen. Dit lijkt de bloeddruk te verhogen, maar het is niet bekend waarom. Dit onderzoek zoekt uit hoe deze lokale zoutopslag de waterhuishouding en bloeddruk op de lange termijn beïnvloedt en of het mogelijk is een verhoogde bloeddruk te behandelen door dit proces te manipuleren.
Lisa Vermunt, laboratoriumgeneeskunde: falende stervormige hersencellen opsporen bij alzheimer.
De ziekte van Alzheimer treft wereldwijd miljoenen mensen. Onderzoekers willen alzheimer-dementie voorkomen of uitstellen. Echter, het onvoorspelbare voorstadium tussen de eerste alzheimerkenmerken in de hersenen en het begin van alzheimer-dementie bemoeilijkt dat onderzoek. Om dit voorstadium voorspelbaar te maken richten onderzoekers zich met nieuwe laboratoriumtesten op de stervormige hersencellen. Deze cellen zijn essentieel voor de energiebalans en voedselvoorziening in de hersenen, en dat gaat mis bij alzheimer. Het beter vaststellen van het ziekteverloop in het voorstadium van alzheimer is de basis voor betere patiëntinformatie en snellere beschikbaarheid van nieuwe behandelingen.
Vincent van Vugt, huisartsgeneeskunde: toekomstbestendige huisartsenzorg met ‘blended care’: eHealth op maat voor chronisch zieken.
Steeds meer mensen leven met chronische ziektes zoals diabetes. Er werken te weinig mensen in de zorg om al deze patiënten voldoende aandacht te geven. Het combineren van persoonlijke zorg met eHealth is een mogelijke oplossing voor dit probleem. Dit noemen onderzoekers ‘blended care’. Momenteel weet echter niemand hoe de beste ‘blended care’-behandeling eruit ziet. Dit onderzoek zoekt uit welke onderdelen van blended care bij chronische ziektes werkzaam en uitvoerbaar zijn in de huisartsenzorg. De onderzoekers maken daarbij een wetenschappelijke richtlijn als hulpmiddel in de huisartsenzorg.
Fotografie: Shutterstock (hoofdbeeld) en privéfoto's
