Dat het VU-ziekenhuis begin jaren 70 met de vooruitstrevende genderbehandelingen begon, lijkt best bijzonder. Want waarom juist het christelijke VU-ziekenhuis? Heeft Bakker tijdens zijn onderzoek voor dit boek daarop een antwoord gevonden?
Bakker: ”Men dacht: vanuit onze christelijke plicht tot naastenliefde moeten wij deze patiënten helpen, want zij kunnen vrijwel nergens terecht. De transgenderzorg werd besproken in de medisch-ethische commissie en er werd al snel besloten om het te gaan doen. Over andere onderwerpen als abortus of euthanasie werd veel langer gediscussieerd. Daarover was ook een groot maatschappelijk debat gaande. Voor de transgenderzorg gold dat niet. Toen eenmaal het groene licht kwam, werd de zorg geboden, zonder verdere discussie.”
Dutch Approach
Er is in die 50 jaar veel gebeurd in de transgenderzorg, zowel qua behandeling als organisatie van de zorg. Had Bakker moeite met het maken van keuzes wat er in dit boek terecht moest komen?
“Ik heb gekozen voor een historische beschrijving van de transgenderzorg en niet voor een journalistieke benadering. Het ging mij om de hoofdlijnen in die 50 jaar. En ik ben blij dat ik de introductie van de puberteitsremmers goed heb kunnen beschrijven. Dat was bij de start in de jaren 90 revolutionair en veroorzaakte veel ophef, ook internationaal. Later werd het gebruik van puberteitsremmers echter wereldwijd overgenomen onder de naam ‘Dutch Approach’. Die remmers zijn voor de jonge transgenders een uitkomst. Je hoeft je lichaam tijdens de puberteit niet te laten ontwikkelen in een richting die haaks staat op je identiteit. Dat kunnen ze met die remmers stoppen. Als historicus wilde ik de ontwikkeling van dit fenomeen eens goed vastleggen.”
Sleutelfiguren
Het boek moest nu worden geschreven. Een aantal sleutelfiguren was nu nog te spreken. Wie van de mensen uit het prille begin die niet meer leven had Bakker graag geïnterviewd voor het boek?
“Professor Bouman, de eerste plastische chirurg in het VU-ziekenhuis. Hij heeft in het begin veel gedaan voor de transgenderzorg, dat was toen echt pionieren. Er was nog zo weinig bekend. Bouman was een diepgelovig mens, ouderling in de kerk. Dat geeft goed weer in welk klimaat de transgenderzorg in de VU tot stand kwam.”
Bakker memoreert dat de genderpoli lang een eilandje is geweest in dat grote ziekenhuis. De genderzorg werd eerder gedoogd en had qua locatie een geïsoleerde plek. Ook daarin is veel veranderd. “In de loop van de tijd is die zorg veel meer uit het isolement gekomen. Transgenderzorg heeft een duidelijk zichtbare plek in het ziekenhuis gekregen.”
Emancipatie
Kunnen we nu stellen dat transgenders en hun zorg volledig geaccepteerd zijn?
Bakker: ”Of de emancipatie volledig is weet ik niet. Dat moet je de huidige patiënten vragen. Mijn transitie ligt ruim twintig jaar achter mij en ik loop persoonlijk niet meer tegen belemmeringen aan. Tegenwoordig zijn er meer opties voor transgenders dan vroeger. Denk bijvoorbeeld aan non-binaire behandelingen, die het mogelijk maken om ergens op het spectrum tussen man en vrouw in te leven. Dat roept nieuwe vragen op. Anderzijds zijn er vooral in Groot-Brittannië en de VS allerlei conservatieve stromingen die het weer moeilijk maken om transgender te zijn en voor de behandeling te kiezen. Ik hoop dat dit niet naar Nederland overwaait.”
Strafbaar
De afgelopen 2 jaar werkte Bakker aan zijn boek. Daarvóór, in 2018, schreef hij over de geschiedenis van transgenders in Nederland. Heeft hij nu alles verteld?
Bakker: ”Ik wil nog dieper inzoomen op de transgendergeschiedenis van de jaren 50 en 60. Daarover is weinig bekend. Hoe leefden transgenders toen? Hoe gaven zij vorm aan hun verlangen? Het was toen strafbaar in kleding van het andere geslacht te lopen. Zo onderzoek ik nu de verhalen van een klein aantal Amerikaanse transvrouwen. Zij kwamen in de jaren 50 voor operaties naar Nederland kwamen omdat die verboden waren in de Verenigde Staten. Er waren toen in Nederland een psychiater en een chirurg die bij hoge uitzondering deze hulp boden. Min of meer in het geheim, op eigen risico, tegen contante betaling en onder strenge restricties. Aan dat verhaal werk ik nu.”
Het boek ’Een halve eeuw transgenderzorg aan de VU’ van Alex Bakker is verschenen bij Boom en ligt vanaf vandaag in de boekhandel.
Tekst: Jan Spee
