Jurjan Aman - Gezonde vaten voor gezonde longen
Longziekten worden vaak in verband gebracht met schade aan de luchtwegen, maar de kleine bloedvaten in de longen zijn ook cruciaal voor de gezondheid van de longen. Factoren als roken en veroudering kunnen deze bloedvaten beschadigen. Het project van Aman richt zich op de ontdekking van genen/eiwitten die essentieel zijn voor onderhoud van deze bloedvaten (‘stability factors’). Met bestaande data, patiëntcellen en complexe ziektemodellen gaat Aman na hoe deze ‘stability factors’ werken, en of activering ervan longziekte kan omkeren.
Jan Willem van Dalen - Slim gebruik van bloeddrukverlagende medicijnen om dementie te voorkomen
Een te hoge bloeddruk vergroot de kans op dementie. Bloeddrukverlagende medicijnen verkleinen dit risico. Studies suggereren dat mensen die bepaalde soorten bloeddrukverlagende medicijnen gebruiken 10 tot 35 procent minder vaak dementie krijgen dan gebruikers van andere soorten. Als voortaan alleen nog maar dementieverlagende soorten worden voorgeschreven, zou dit veel dementiegevallen kunnen voorkomen. Helaas is dit moeilijk te bewijzen met een klinische studie, omdat tienduizenden deelnemers vele jaren mee zouden moeten doen. Dit project maakt creatief gebruik van geavanceerde onderzoekstechnieken en grootschalige bestaande datasets om aan te tonen welke bloeddrukverlagende medicijnen het meest beschermen tegen dementie.
Harsha Devalla - Hoe beïnvloeden genetische verschillen de hartslag?
Een abnormale hartslag verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en vroegtijdig overlijden. Eerdere studies hebben honderden DNA-regio’s geïdentificeerd die verband houden met de hartslag, maar hun functie is nog onbekend. Dit onderzoek zal gebruik maken van innovatieve systemen waarin hartcellen en zenuwcellen, afgeleid van menselijke stamcellen, worden gecombineerd. Door hartpacemakercellen (die de hartslag genereren) en autonome zenuwcellen (die het ritme versnellen of vertragen) te combineren, wil Devalla ontdekken welke processen de elektrische activiteit van hartcellen beïnvloeden. Dit onderzoek helpt beter te begrijpen hoe genetica de hartfunctie bepaalt en draagt bij aan de ontwikkeling van effectieve behandelingen voor hartritmestoornissen.
Iosifina Foskolou - Aanpassen van cellulaire energieprogramma's om kankerimmuuntherapieën te verbeteren
T-cellen zijn een soort soldaten van het immuunsysteem: ze herkennen en bestrijden virussen en kankercellen om ons gezond te houden. T-cellen kunnen in het lab worden aangepast zodat ze kankers aanvallen die het immuunsysteem niet herkent. Hoewel deze therapie goed werkt bij bloedkankers, is ze minder succesvol tegen solide tumoren, doordat daarin vaak onvoldoende voedingsstoffen en zuurstof zitten voor normale T-cellen. Het onderzoek van Foskolou beoogt om de therapie te verbeteren door T-cellen alternatieve energiebronnen te laten gebruiken, zodat ze actief blijven in tumoren.
Elsmarieke van de Giessen - Ontsteking van de hersenen bij dementie
Ontsteking van de hersenen speelt een sleutelrol bij de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Er is veel medicatie in ontwikkeling die gericht is tegen deze ontsteking. Het is alleen nog onbekend hoe het ontstekingsproces tijdens de ziekte verloopt en wanneer nieuwe medicatie het beste gegeven kan worden. Van de Giessen gaat dit onstekingsproces in kaart brengen en maten ontwikkelen waarmee de fase van het ontstekingsproces vastgesteld kan worden.
Vanessa Harris - Kunnen darmbacteriën baby’s beschermen tegen diarree en antibioticaresistentie?
Jonge kinderen in armere landen hebben vaak last van ernstige diarree en infecties die niet goed reageren op antibiotica. Het onderzoek van Harris toont aan dat E. coli, een veelvoorkomende darmbacterie, toeneemt bij kinderen na het eerste levensjaar en bijdraagt aan antibioticaresistentie. Met gegevens van 1.600 Afrikaanse baby’s, klinische studies en computermodellen kijkt Harris E. coli in de darmen kunnen beïnvloeden om daarmee diarree te verminderen en de kans op resistentie te verkleinen. Zo wil zij nieuwe behandelingen ontwikkelen die kwetsbare kinderen beter beschermen.
Marten Hoeksema - Ontsteking aanpakken door MAF-eiwitten uit te schakelen
Macrofagen zijn belangrijke ontstekingscellen, aanwezig in al onze weefsels. Hoeksema vond eerder dat de MAF-eiwit-binding aan het DNA cruciaal is voor het aanzetten van ontstekingsgenen in macrofagen. Echter, hoe deze ontstekingsprogramma’s aangezet worden blijft onduidelijk. In dit onderzoek wil Hoeksema vaststellen welke MAF-eiwitten overmatige ontsteking aansturen. Met het gericht aanpakken van deze MAF-eiwitten wordt het mogelijk om macrofaagresponsen te reguleren en kunnen ontstekingsziekten worden tegengegaan.
Elseline Hoekzema - Let op de moeder: aandacht voor het moederbrein
Hoekzema en haar team hebben eerder ontdekt dat zwangerschap leidt tot sterke veranderingen in de structuur en functie van de hersenen. Nu wil zij belangrijke vervolgvragen beantwoorden. Zo onderzoekt zij de hersenen van vrouwen die lijden aan moeder-kind hechtingsstoornissen, ernstige postpartum aandoeningen die een zeer negatieve impact kunnen hebben op moeder en kind maar waarvan de neurale bases nog niet bekend zijn. Daarnaast vergelijken de onderzoekers zwangerschapsgerelateerde hersenveranderingen in vrouwen met die in diermodellen. Tot slot onderzoekt Hoekzema het effect van een tweede zwangerschap op de hersenen van de vrouw en haar hersenreactie op kindjes.
Jitske Jansen - Ontrafelen van nierfilterschade voor de ontwikkeling van een gerichte therapie
Focale Segmentale Glomerulosclerose (FSGS) is een belangrijke oorzaak van chronische nierziekte. Momenteel zijn er geen effectieve behandelingen. Door de moleculaire mechanismen in bepaalde cellen te onderzoeken, potentiële therapeutische stoffen te valideren en behandelingen in vivo te testen, zal dit onderzoek nieuwe gerichte therapieën ontwikkelen om FSGS aan te grijpen en de niergezondheid te verbeteren.
Tim de Meij - Versterking van de darmbarrière: de kracht van microben
Dit project onderzoekt hoe vroege veranderingen in darmbacteriën en hun metabolieten bijdragen aan het ontstaan van twee levensbedreigende darmaandoeningen bij te vroeg geboren baby’s. Het doel is om veilige, preventieve behandelingen te ontwikkelen die de darmbarrière versterken. Daarnaast probeert De Meij niet-invasieve, op het microbioom gebaseerde biomarkers te vinden voor vroege opsporing van de aandoeningen bij deze kwetsbare groep.
Anouk Schrantee - Neurotransmitters en hersennetwerken: sleutel tot behandeling in de psychiatrie
Psychische aandoeningen treffen wereldwijd bijna 1 miljard mensen, maar bestaande behandelingen, zoals medicatie en hersenstimulatie, zijn vaak niet voldoende effectief en veroorzaken aanzienlijke bijwerkingen. Dit project onderzoekt hoe chemische boodschapperstoffen in de hersenen (neurotransmitters) communicatie tussen hersennetwerken beïnvloeden, een cruciale factor bij deze aandoeningen. Met behulp van geavanceerde hersenscantechnieken zullen onderzoekers in kaart brengen hoe neurotransmitters hersenverbindingen vormgeven bij gezonde mensen en patiënten met ADHD, obsessief-compulsieve stoornis en depressie. Door te begrijpen hoe medicijnen en hersenstimulatietechnieken deze chemische netwerken veranderen, kan dit onderzoek leiden tot nauwkeurigere en persoonlijkere behandelingen voor psychische aandoeningen.
Rachel Thijssen - De achilleshiel van leukemiecellen identificeren
Acute myeloïde leukemie (AML) is een ernstige vorm van bloedkanker met een slechte prognose. Venetoclax heeft de effectiviteit van de behandeling verbeterd, maar vrijwel altijd ontstaat er resistentie en keert de ziekte terug. Onderzoekers gebruiken nieuwe technieken om eigenschappen van individuele leukemiecellen te analyseren en te begrijpen hoe deze therapie overleven. Ze zoeken naar strategieën om resistentie te voorkomen. Het doel van dit project is om met deze kennis een nieuwe combinatietherapie met venetoclax te ontwikkelen die leidt tot de eliminatie van leukemiecellen en een verbetering van de overlevingskansen van AML-patiënten.
Jorien Treur - Triangulatie gebruiken om nieuwe risicofactoren voor psychische gezondheidsproblemen te ontdekken
Kunnen moderne gedragingen zoals vapen en een sedentaire levensstijl mentale gezondheidsproblemen veroorzaken? Traditionele studies schieten te kort bij het beantwoorden van die vraag, dus gebruiken onderzoekers geavanceerde methoden zoals genetische analyses en gesimuleerde hypothetische trials. Deze methoden hebben echter ook beperkingen; met één dergelijke methode kan nog geen definitief antwoord worden gegeven. Daarom wordt "triangulatie" toegepast, waarbij meerdere methoden worden gecombineerd om vertekeningen te minimaliseren. Dit project van Treur beoogt triangulatietechnieken te verfijnen en toe te passen om te bepalen of vapen en sedentair gedrag mentale gezondheid beïnvloeden.
Veni, Vidi, Vici
De Vidi-subsidie wordt jaarlijks toegekend door NWO. De beurs is bedoeld voor talentvolle onderzoekers die na hun promotie al een aantal jaren succesvol onderzoek hebben verricht en bij wie de focus van het onderzoek ligt op vernieuwend onderzoek. Vidi maakt samen met de Veni- en Vici-beurzen deel uit van het NWO-Talentprogramma. Lees meer op de NWO-website.
Beeld: NWO
