De obesitasepidemie woekert voort en bedreigt onze gezondheid en kwaliteit van leven. Het is wonderlijk dat mensen meer eten dan ze nodig hebben en door blijven eten terwijl het lichaam eigenlijk verzadigd is. Om de obesitasepidemie echt te begrijpen, moeten we ons daarom verdiepen in de hersenen, want de hersenen sturen ons eetgedrag.
Verschillende organen communiceren met de hersenen over de energievoorraden in ons lichaam. Deze communicatie gaat onder andere via zenuwbanen, hormonen en voedingsstoffen. De hersenen verwerken deze signalen en zetten aan tot voedselinname of juist het stoppen met eten. Een goede regulatie van eetgedrag is essentieel voor de overleving en voortplanting en dus het voortbestaan. Want zonder drang om te eten, verhongert het lichaam. Dat klinkt in deze tijd en in onze huidige maatschappij ietwat vreemd, want er is overal ruim voldoende eten.
Een ingewikkeld netwerk in de hersenen lijkt overbodig, maar deze netwerken hebben zich gedurende miljoenen jaren langzaam gevormd. Daarin wisselden periodes met voedselschaarste zich af met voldoende eten. De hersenen loodsten ons er doorheen, door ons tijdens periodes met voldoende voedselvoorraden ruim voldoende te laten eten, zodat we konden overleven tijdens voedselschaarste. Maar nu is er overal en altijd eten en raken de hersenen bij sommigen van ons van slag.
Continu signaal om eten te zoeken
Bij mensen met obesitas zijn de netwerken in de hersenen die ons eetgedrag sturen verstoord. Met hersenscans toonden Mireille Serlie en anderen aan dat het dopamine- en serotoninesysteem in bepaalde delen van het brein anders reageert op eten en op het zien van voedsel. De hersenen registreren minder goed dat er voldoende gegeten is en geven continu het signaal af om naar eten te zoeken. Deze aanhoudende impuls om te eten, is extreem moeilijk te negeren en verklaart waarom mensen meer eten dan het lichaam eigenlijk nodig heeft.
De oorzaak van dit ontregelde eetgedrag lijkt deels te liggen in een ongezond eetpatroon. Als je te veel vet en suiker consumeert op verkeerde tijdstippen van de dag, dan leidt dat tot veranderingen in de hersenen. Deze veranderingen zijn hardnekkig en na een dieet worden ze slechts gedeeltelijk teruggedraaid. Er moet daarom meer aandacht komen voor de effecten van ongezond eten op het brein, stelt Serlie. Consumenten moeten weten dat risicovol eetgedrag de hersenen hongerig maakt.
Prof. dr. Mireille Serlie, hoogleraar Inwendige geneeskunde, in het bijzonder voeding en energiemetabolisme, houdt vandaag haar oratie getiteld: Hongerige hersenen. Het gaat om een dubbeloratie samen met prof. dr. Peter Bisschop, hoogleraar Inwendige geneeskunde, in het bijzonder klinische endocrinologie. Zijn oratie is getiteld: Hormonen in zicht. Over deze oratie volgt later meer informatie.
De dubbeloratie is hier live te volgen.
Foto's: Dirk Gillissen
