Vanaf juni 2021 is Liffert Vogt hoogleraar Inwendige geneeskunde, in het bijzonder klinische nefrologie en nierfysiologie. Hij bekijkt hoe je bij mensen met stoornissen in de nierfunctie belangrijke regelmechanismen in het lichaam zo kan aanpassen dat deze patiënten zich weer beter voelen. Zijn onderzoek richt zich op het verkrijgen van meer inzicht in het functioneren van de nier.

De afgelopen tien jaar liet Vogt met verschillende onderzoeken zien dat vele mechanismen en concepten in het denken over de zout- en waterhuishouding van de mens niet blijken te kloppen. Hij richtte zich op de vraag waarom de één wel last krijgt van hoge bloeddruk bij een te hoge zoutinname maar de ander niet. Hij wil deze kennis in zetten bij de behandeling van nierpatiënten. “Het is natuurlijk mooi dat we middelen als dialyse en niertransplantatie hebben, maar we willen vooral patiënten met hun eigen nieren oud laten worden.”

Onderzoek

Nierpatiënten ondervinden drie problemen. Namelijk problemen in de zouthuishouding, waterhuishouding en hoge bloeddruk. Het klassieke uitgangspunt is dat de nieren belangrijk zijn voor regulatie van de bloeddruk omdat ze de zout- en waterhuishouding regelen. “Maar niet iedereen houdt vocht vast door een te hoge zoutinname. Als we weten waardoor de één wel meer vocht vasthoudt en een hogere bloeddruk ontwikkelt bij een hogere zoutconsumptie maar de ander niet, dan kunnen we met deze kennis iedereen met een hoge bloeddruk helpen”. Dit is geen overbodige luxe, aangezien hoge bloeddruk wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak is.

Onderzoeken waarom hoge zoutconsumptie tot hoge bloeddruk leidt, heeft hoge prioriteit voor Vogt. De consument voegt 10% van alle zout zelf toe, de overige 90% is al aanwezig in voedingsmiddelen. Soep en sauzen, maar zelfs koekjes en ijs, zijn goede voorbeelden van voedingsmiddelen die te veel zout bevatten. Vogt wil het bewustzijn hierover vergroten. Terugbrengen van het zoutgehalte in levensmiddelen eist echter de medewerking van de voedingsmiddelenindustrie. Anno 2021 kan deze industrie zich nog verschuilen achter het feit dat niet precies zeker is waarom veel keukenzout consumeren leidt tot ongezondheid. “Als de mechanismen achter de relatie tussen keukenzoutinname en hoge bloeddruk aan het licht komen, dan kun je met deze kennis de levensmiddelenindustrie bewerken om iets te doen aan de hoeveelheid zout in ons voedsel. Dit is niet alleen belangrijk voor de nierpatiënt maar voor de hele bevolking.”

Hoogleraarschap

Wat Vogt betreft ligt de nadruk van zijn onderzoek op de vraag hoe nierschade te voorkomen. Het is al bekend dat de inname van keukenzout, kalium en water belangrijk zijn. Onderzoek moet uitwijzen of er groepen zijn die anders reageren op leefstijlmaatregelen gericht op het voorkomen van nierschade. Dat verschillende groepen anders reageren op leefstijlmaatregelen kan een genetische oorzaak hebben, maar ook een sociaal economische. Deze kennis is belangrijk voor het ontwerpen van preventiemaatregelen.

Ook vindt Vogt het belangrijk om jonge talenten binnen zijn afdeling kritisch te laten nadenken over wat ze horen in de collegezaal. Hij maakt ze graag enthousiast voor onderzoek omdat hiervoor een kritische blik nodig is. Deze kritische blik neem je dan weer mee de spreekkamer in. “Bijvoorbeeld kritisch kijken naar de werking van bepaalde medicatie. Hoe werkt het en wat heeft de patiënt er aan. En dat alles gericht op een betere behandeling van de patiënt.”

Loopbaan

Vogt volgde zijn geneeskunde studie in Groningen. De promotie die na zijn studie volgde ging al over de behandeling van nierpatiënten en de klassieke rol van keukenzout. Vervolgens verrichte Vogt tijdens een postdoc in Italië laboratoriumonderzoek naar nierschade. Met zijn start als internist bij het AMC kwam ook zijn onderzoek met een nieuwe kijk op zoutinname naar Amsterdam. Voorgangers hadden zich ook al hiermee beziggehouden. “Met dit onderzoek sta ik in een lange traditie. Eén van mijn voorgangers, professor Borst, deed in het Binnengasthuis al onderzoek naar de effecten van keukenzout op de bloeddruk en allerlei inwendige regelmechanismen. Voor mij is het zo een logische en eervolle stap om deze kennis verder uit te kunnen bouwen én dragen vanuit Amsterdam”.

Tekst: Charlotte Nuijten
Foto: Kirsten van Santen