‘Your health is your wealth’, luidt het motto van Charles Agyemang, epidemioloog en hoogleraar Global Migration, Ethnicity and Health aan Amsterdam UMC. Met zijn onderzoekswerk draagt hij bij aan het verkleinen van gezondheidsverschillen wereldwijd. De komende vijf jaar richt hij zijn aandacht op Kenia, Ghana en Oeganda. Met het project M-CARE gaat zijn team onderzoeken hoe lokale eerstelijns zorgverleners het beste kunnen omgaan met de toename van patiënten met meerdere cardiometabole aandoeningen. Agyemang: “In lage- en middeninkomenslanden zie je een toename van wat we hier ‘welvaartsziekten’ noemen, zoals hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, diabetes en nierfalen. In onze onderzoeksregio is de zorg vaak versnipperd over verschillende zorgverleners. M-CARE wil dat veranderen door alle benodigde zorg op één centrale plek aan te bieden.”
Angst en depressie
Om preventie en behandeling van niet-overdraagbare ziekten (NCD’s) te stimuleren in lage- en middeninkomenslanden ontwikkelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een pakket aan evidence-based interventies: het Package of Essential NCD-interventions (PEN). De interventies zijn afgestemd op instellingen met weinig middelen. In hoeverre PEN daadwerkelijk wordt toegepast, is een vraag die M-CARE meeneemt in het onderzoek. Een van de belemmeringen is bijvoorbeeld dat cardiometabole aandoeningen in lage- en middeninkomenslanden vaak gepaard gaan met psychische problemen als angst en depressie. “Als je van de hand in de tand moet leven, kun je geen spaargeld opbouwen om doktersrekeningen en medicijnen te betalen”, legt Agyemang uit. “Daar komen ook nog reiskosten van en naar zorgverleners bij. Tegelijkertijd verlies je inkomen omdat je niet kunt werken. Zo stapelt de stress zich op; angstklachten en depressie liggen al snel op de loer. Dan kan de behandeling in het gedrang komen en dat brengt vervolgens weer verergering van de fysieke klachten met zich mee. De kwaliteit van leven neemt af, de mortaliteit neemt toe en de kosten stijgen.”
Om te zorgen dat lokale zorgverleners veelvoorkomende psychische aandoeningen leren herkennen en behandelen, ontwikkelde de WHO de Mental Health Gap Action Programme intervention guidelines (mhGAP-IG). Samen met PEN vormen deze richtlijnen de basis voor een effectieve aanpak voor eerstelijns instellingen in de genoemde landen.
Hoe zorg je dat deze richtlijnen daadwerkelijk in praktijk worden gebracht? Agyemang: “Wat vaak gebeurt, is wat ik het 'knip-en-plakscenario' noem. Je voert iets uit in het westen en mensen denken: oh, het werkt hier, dus dan moet het daar ook werken. Maar de praktijk in lage- en middeninkomenslanden verschilt, dus moet je jezelf afvragen: wat maakt dat het daar wel of niet werkt? Pas als je dat weet, kun je het effectief aanpakken.”
Lokale context
M-CARE gaat daarom de lokale context op het platteland en in de stad in deze drie landen gedetailleerd in beeld brengen. Dat gebeurt samen met lokale stakeholders. “Zorgverleners, patiënten, bestuurders: al die stemmen willen we horen, zodat we precies weten wat er speelt. Als je het programma in co-creatie ontwerpt, dan neem je alle perspectieven mee. Oplossingen moeten passen bij de realiteit van de gemeenschap.”
De missie van M-CARE
M-CARE is een grote internationale samenwerking met het African Population and Health Research Center (APHRC), de University of Ghana, the London School of Economics en de University of Copenhagen. Met het onderzoek Implementation of an Integrated Care Model for Patients with Multiple Cardiometabolic and Mental Health Conditions in Sub-Saharan Africa wil Agyemang bijdragen aan de wereldwijde doelstelling om in 2030 het aantal vroegtijdige overlijdens door niet-overdraagbare ziekten met een kwart te hebben teruggedrongen. Hij hoopt al doende tot een aanpak te komen die opschaalbaar is naar lage- en middeninkomenslanden overal ter wereld. Een missie die naadloos aansluit bij A healthy future for all, de meerjarenstrategie 2025-2030 van Amsterdam UMC.
tekst: Marleen Kamminga
fotografie: Mark Horn
