Het belang van slaap voor het lichamelijk herstel en welzijn is bekend, dus dat geldt ook voor patiënten die in het ziekenhuis zijn opgenomen. Arts-onderzoeker Eva van den Ende meent dat ziekenhuizen zich desondanks vaak niet genoeg bewust zijn dat opgenomen patiënten veelal slecht slapen. Van den Ende: “Slecht slapen onder patiënten is een ingewikkeld probleem met allerlei oorzaken, zoals pijn en stress. Het kan moeilijk zijn om iemand goed te helpen slapen. Maar om iemand slecht te laten slapen is heel makkelijk!”
Doen ziekenhuizen voldoende?
Zo worden patiënten soms wel 3 keer per nacht wakker gemaakt voor controles. Daar hebben niet alleen zij last van, maar ook hun kamergenoten. Andere voorbeelden: de lichten gaan fel aan als de patiënten net slapen. Of piepende apparaten houden hen wakker. Sommige dingen zijn noodzakelijk voor de veiligheid, maar andere zaken zijn wellicht meer gewoonte en kunnen worden voorkomen. Doen ziekenhuizen zelf voldoende om hun patiënten goed te laten slapen? In haar recent verschenen proefschrift beschrijft Van den Ende hoe patiënten in het ziekenhuis slapen, met welke slaapverstorende factoren patiënten om moeten gaan en laat ze zien hoe ziekenhuizen met relatief eenvoudige veranderingen de slaap van hun patiënten kunnen verbeteren.
40 minuten langer slapen
Uit een grote nationale studie in 39 ziekenhuizen, waarbij Van den Ende destijds in 2017 ook was betrokken, bleek dat patiënten in het ziekenhuis bijna 1,5 uur korter sliepen dan thuis. Dit kwam door omgevingsgeluiden, fel licht en nachtelijke controles en uiteraard door pijn en stress. Patiënten waren bijna drie kwartier eerder wakker dan thuis. Op sommige afdelingen begonnen de nachtverpleegkundigen al om 5 uur met het uitdelen van medicatie en het opnemen van de bloeddruk en temperatuur. In een vervolgstudie lukte het om patiënten 40 minuten langer te laten slapen. Van den Ende: “We lieten de ochtenddienst de controles en medicatie doen in plaats van de nachtdienst, en deelden oordopjes en slaapmaskers uit. Zo simpel kan het zijn.”
Simpele aanpassingen
Van den Ende: “Een ziekenhuis kan alleen slaapvriendelijker worden als iedereen die er werkt zich meer bewust wordt van het belang van slaap. En als we als ziekenhuis bereid zijn kritisch te kijken naar hoe we de zorg inrichten en wat voor effect dit kan hebben op de slaap van onze patiënten. We gaan vaak uit van wat voor de medewerkers makkelijk is, maar dat wil niet zeggen dat het voor de patiënt goed is. Onze studies laten zien dat je met relatief simpele aanpassingen een ziekenhuis al slaapvriendelijker kunt maken. Het is geen onwil op een afdeling, maar men werkt nu eenmaal al jaren zo. Op de afdelingen waar we het onderzoek deden, is de verandering die we doorvoerden goed ontvangen dankzij de open houding en de inzet van het zorgpersoneel.”
Matrassen vervangen
Binnen Amsterdam UMC zijn de afgelopen jaren nog meer acties ondernomen. Van den Ende: “Na het eerste onderzoek werden op locatie VUmc alle – weliswaar hygiënische maar oncomfortabele – matrassen vervangen. Patiënten konden proefslapen en kozen zo het beste alternatief.” Ook is er een slaapprotocol opgesteld voor artsen en verpleegkundigen met adviezen en een stappenplan voor als er patiënten op de verpleegafdeling liggen die last hebben van slecht slapen.
Recent vond nieuw onderzoek plaats op 6 medische en 6 chirurgische verpleegafdelingen om de slaapkwaliteit van patiënten verder te verbeteren. Hiervoor is bijvoorbeeld een slaapronde ingevoerd waarbij ’s avonds expliciet aan de patiënt werd gevraagd wat er nog nodig is voor een goede nachtrust - een slaapmasker? Oordoppen? Toiletbezoek?. Tijdens deze ronde werden ook infuuszakken gecontroleerd zodat pompen niet zouden gaan piepen als een patiënt net lag te slapen. Daarnaast is er een checklist in het patiëntendossier gebouwd om ’s ochtends de slaap te evalueren. Zorgpersoneel kreeg trainingen over het belang van slaap en over bijvoorbeeld de negatieve invloed van bepaalde medicijnen op slaap. Op de afdelingen hingen informatieposters voor verpleegkundigen, en patiënten kregen folders met tips om beter te kunnen slapen. De resultaten van het onderzoek worden binnenkort gepubliceerd.
Nationaal slaapconsortium
Van den Ende blijft zich inzetten om slaap van patiënten in het ziekenhuis te verbeteren. Momenteel is zij met een team bezig met de oprichting van een nationaal slaapconsortium. Daarin kunnen ziekenhuizen, maar ook verpleeghuizen, onderling ervaringen uitwisselen over hoe je het beste kan zorgen dat patiënten zo goed mogelijk kunnen slapen. Van den Ende roept ziekenhuizen op om kritisch te kijken naar hun eigen zorgprocessen en gebouwen en aanpassingen te doen om de slaap van hun patiënten te verbeteren.
Foto: Shutterstock
