De collectie van museum Vrolik bestaat uit een groot aantal anatomische preparaten, verzameld door vader en zoon Vrolik in de 19e eeuw. Tussen de stukken zit een Toi Moko, een getatoeëerd Maori hoofd. Deze gezichtsversiering, aangebracht door schaven en krassen, verraadt een hoge sociale afkomst. In de Moko valt de rang en afkomst van de drager af te lezen. Dit versierde hoofd is tussen 1850 en 1863 gekocht door Willem Vrolik van een handelaar. Waarschijnlijk is het hoofd via Londen in Amsterdam terechtgekomen.
Botten
Daarnaast zijn botten teruggegeven van acht personen van de Moriori, een volk dat leefde op de Chathameilanden en nauw verwant was aan de Maori. De eilanden maken deel uit van Nieuw-Zeeland. De drie skeletten en vijf schedels zijn in 1908 aangeschaft en in de universiteitscollectie gekomen. De resten zijn uit een begraafplek meegenomen door een Nieuw-Zeelandse bioloog die onderzoek deed naar vogels.
Amsterdam UMC geeft de resten terug na een verzoek van de Maori. De regering van Nieuw-Zeeland staat achter de repatriëring. De Maori zijn bezig met een grote campagne om overal ter wereld de menselijke resten van hun voorvaders terug te halen. Over dergelijke repatriaties voert de museumwereld al lange tijd discussie. Wat te doen met al die resten die eeuwen geleden al dan niet geroofd, waarschijnlijk tegen de zin van de nabestaanden, ver weg in een museum terecht zijn gekomen?
Ghanese koning
In het verleden zijn vaker menselijke resten teruggestuurd van Nederland naar het land van herkomst, zoals in 2009 een hoofd van de Ghanese koning dat in bezit was van het Leids Anatomisch Museum.
De Toi Moko gaat naar Te Papa, het nationaal museum in de hoofdstad Wellington. Het wordt daar bewaard en onderzocht om de verdere herkomst (stam) te achterhalen. De botten gaan terug naar de ChathamEilanden en worden daar herbegraven.
Met tranen verwelkomd
Te Herekiekie Herewini, het hoofd van de delegatie is verheugd over de repatriëring: "Het Museum van Nieuw-Zeeland Te Papa Tongarewa (Te Papa) bedankt Museum Vrolik voor het werk. De stoffelijke resten van Moriori en Maori kunnen nu veilig terugkeren naar hun vaderland. Hoewel deze voorouders al vele jaren weg zijn van hun gemeenschap, zijn ze nooit vergeten. Hun spirituele en culturele verbondenheid blijft tot op de dag van vandaag bestaan. Wanneer ze weer op eigen grond aankomen, zullen ze met tranen worden verwelkomd en omarmd. Museum Vrolik zal worden erkend voor zijn empathie, zodat onze voorouders weer de geest en de warmte van hun vaderland kunnen ervaren".
Conservator Laurens de Rooy van museum Vrolik: ‘Al sinds de jaren negentig zijn de Maori bezig om de resten van hun voorouders, die sinds de negentiende eeuw als curiosum over de hele wereld verhandeld zijn, naar hun vaderland terug te halen. Als je weet hoe de Maori eraan hechten om vanuit cultureel en spiritueel oogpunt de band tussen deze voorouders en hun vaderland te herstellen, dan kun je niet anders dan deze repatriëring volledig steunen.’
Tekst: Marc van den Broek
Foto's: Hans van den Bogaard
