Een injectie met minuscule gasbelletjes lijkt een veelbelovende behandeling voor een afgesloten slagader in het been. De innovatieve techniek is in Amsterdam UMC voor het eerst toegepast bij patiënten en bleek veilig. Chirurg in opleiding Harm Ebben promoveert vandaag op deze wereldwijde primeur.

Het aantal patiënten dat kampt met een afgesloten slagader in het been neemt al jaren toe. Niet alleen als gevolg van slechte leefgewoontes, maar ook simpelweg vanwege de stijgende levensverwachting. Door veroudering blijven namelijk steeds meer vet en andere stoffen aan de binnenkant van de slagaders plakken. Dit noemen we slagaderverkalking of atherosclerose. Er ontstaat een vernauwing waardoor het bloed niet meer zo goed doorstroomt. Uiteindelijk kan een slagader in het been dicht komen te zitten, arteriële trombose heet dat in medisch jargon.

Voor de patiënten die hieraan lijden, zijn de gevolgen niet mals: ze hebben extreem veel pijn en als artsen niet snel ingrijpen, kan een been afsterven. Maar ook behandeling is geen garantie op genezing. Bij 1 op de 3 patiënten met een slagaderlijke vaatafsluiting moet het been binnen een jaar worden geamputeerd. Bijna de helft overlijdt binnen vijf jaar.

Dagenlang op de intensive care

Gewoonlijk krijgen patiënten met een arteriële trombose in het been via een infuus een zeer sterke bloedverdunner in een hoge dosering. Hierdoor lost het stolsel snel op, maar er kleven nogal wat nadelen aan: het is een risicovolle behandeling waarbij een slang met medicatie in de slagader ligt. Er is daarnaast een grote kans op ernstige complicaties zoals hersenbloedingen of bloedingen elders in het lichaam. Soms moet de patiënt dagenlang op de intensive care liggen, waarbij hij volstrekt niet mag bewegen.

Een alternatieve behandeling met een lagere dosering blijkt net zo effectief en heeft als voordeel dat de patiënt op een normale chirurgische afdeling kan worden verpleegd. Groot nadeel hiervan is dat deze behandeling beduidend langer duurt.

Echogeluid

Om het stolsel veilig en toch snel te kunnen oplossen, onderzocht promovendus Harm Ebben een innovatieve techniek, waarbij microbubbels (minuscule gasbelletjes) via een injectie naar en in het stolsel worden gebracht. Onder invloed van echogeluid trillen en knappen deze microbubbels op de plek des onheils. Het stolsel wordt daardoor als het ware losgewoeld. De medicatie die vervolgens via het infuus wordt toegediend, kan zo sneller zijn werk doen waardoor de duur van de behandeling korter wordt. In Amsterdam UMC is in een studie met bijna twintig patiënten aangetoond dat deze techniek veilig is.

Maar Ebben wilde verder gaan. Zou je de medicatie ook ín de microbubbels kunnen verpakken? Dan is er geen infuus meer nodig omdat de bubbels niet alleen het stolsel loswoelen, maar ook de bloedverdunner op de getroffen plek afleveren. De promovendus testte deze aanpak in het laboratorium in een experimenteel model van afgesloten beenvaten. “De techniek bleek te werken. Volgende stap is aantonen dat de aanpak veilig toepasbaar is bij patiënten. Als die studie ook een positieve uitkomst heeft, zal uit vervolgonderzoek moeten blijken dat we met deze techniek bij patiënten daadwerkelijk stolsels kunnen omwoelen en medicatie kunnen transporteren. Is dat het geval, dan kunnen we een afgesloten slagader in het been nog sneller behandelen. Je hebt daar bovendien slechts een lage dosering van het medicijn voor nodig, waardoor er minder kans is op bloedingen.”

Prestigieuze prijzen

Microbubbels zijn niet nieuw, ze worden bij echo-onderzoek toegepast als contrastmiddel. De laatste jaren zijn er steeds meer studies naar de therapeutische toepassing ervan. Zo wordt wereldwijd onderzocht of deze techniek bruikbaar is bij het behandelen van hart- en herseninfarcten. Ook in het kankeronderzoek wordt naar microbubbels gekeken. Het lijkt erop dat ze een belangrijke rol kunnen spelen bij het transport van chemotherapie. Hierdoor kan gericht een tumor worden aangepakt.

Ebben heeft inmiddels een aantal prestigieuze prijzen gewonnen voor zijn onderzoek. Zo kreeg hij in 2015 de nationale prijs voor experimentele chirurgie, een jaar later de studiefondsprijs van de stichting Hippocrates en weer een jaar later werd hij uitgeroepen tot talentvolle jonge onderzoeker tijdens het Europese congres voor cardiovasculaire en endovasculaire chirurgie. Zegt dat iets over de hoge verwachtingen die er zijn? “In al mijn bescheidenheid kan ik zeggen dat dat klopt. Ons concept is experimenteel in het lab begonnen. Tijdens mijn promotieonderzoek hebben we een belangrijke vertaalstap gemaakt. Het loswoelen van bloedstolsels met microbubbels is absoluut vooruitstrevend, - we zijn de eersten ter wereld die de techniek toepassen bij patiënten met een afgesloten beenslagader. Ik heb goede hoop dat we uiteindelijk in de behandeling van deze patiënten het verschil gaan maken.”

Lees hier het hele proefschrift.

 Tekst: Caroline Wellink
Foto: Harm Ebben