Bepaalde medicijnen kunnen elkaars werking versterken of afzwakken. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor patiënten. Om artsen tijdig te waarschuwen voor mogelijk schadelijke combinaties van geneesmiddelen, gebruiken zij digitale beslissingsondersteunende systemen, oftewel Clinical Decision Support Systems (CDSS’s). Een CDSS geeft een waarschuwing als een arts medicijnen voorschrijft die elkaars werking kunnen beïnvloeden.
De situatie op een intensive care (IC) is anders dan op een gewone afdeling, omdat IC-patiënten vaak tegelijkertijd meerdere medicijnen krijgen. Daardoor geeft het bestaande systeem op de IC een overvloed aan waarschuwingen, ook als de risico’s op de IC beperkt zijn. Dit komt omdat het bestaande systeem niet is afgestemd is op de IC-omgeving. Dit leidt tot waarschuwingsmoeheid waardoor IC-artsen 80% van de waarschuwingen negeren, waaronder regelmatig ook belangrijke waarschuwingen. Dat vermindert de effectiviteit van het waarschuwingssysteem aanzienlijk.
Effectiever door minder waarschuwingen
Voor deze studie van Amsterdam UMC is het digitale beslissingsondersteunende systeem daarom op maat gemaakt voor de IC-afdeling. Kenmerkend daarbij is dat het systeem alleen een waarschuwing geeft bij combinaties van geneesmiddelen met een hoog risico voor een IC-patiënt. "Juist doordat het systeem minder, maar voor de IC-omgeving relevantere waarschuwingen geeft, is het effectiever en daarmee waardevoller voor zorgverleners en patiënten", zegt Ameen Abu-Hanna van Amsterdam UMC, hoogleraar medische informatiekunde en hoofdonderzoeker.
In het onderzoek kregen 9 IC’s een digitaal beslissingsondersteunend systeem dat speciaal was afgestemd op de IC-omgeving. Dit systeem waarschuwde alleen bij medicijncombinaties met een hoog risico op schade bij de IC-patiënt, of waarbij extra monitoring van de patiënt vereist was, zoals vastgesteld door een landelijke expertgroep van IC-artsen en ziekenhuisapothekers. De waarschuwingen voor medicijncombinaties met een laag risico op de IC waren uitgeschakeld.
Minder hoog risico medicijncombinaties
Uit de studie bleek dat na de aanpassing 12% minder geneesmiddelencombinaties met een hoog risico werden toegediend aan IC-patiënten. Als zo’n hoog-risico medicijncombinatie bij een IC-patiënt toch noodzakelijk was, bleek dat de artsen deze patiënt beter in de gaten hielden. Verder bleek dat tijdens de periode waarin het op de IC-afgestemde systeem in gebruik was, de patiënten korter op de IC behandeld werden, in vergelijking met de periode met een bestaande systeem.
"Omdat IC-patiënten vaak veel medicijnen tegelijkertijd krijgen, gaf het bestaande systeem heel vaak een waarschuwing. Tegelijkertijd worden IC-patiënten uitgebreid en continu in de gaten gehouden. Een waarschuwingssysteem moet passen bij de omgeving waarin het wordt gebruikt. Juist om waarschuwingsmoeheid te voorkomen en patiëntveiligheid te verbeteren”, licht pharmacoinformatics expert en medeauteur Joanna Klopotowska toe.
Laaghangend fruit
IC-afdelingen die niet meededen aan het onderzoek kunnen hun digitale beslissingsondersteunende systeem direct al aanpassen en effectiever maken. Het gaat namelijk om handmatige aanpassingen in de bestaande systemen die minimale inspanning vereisen. De onderzoekers hebben daarvoor twee lijsten gepubliceerd: een lijst met medicijncombinaties die op de IC een hoog risico vormen en een lijst met medicijncombinaties die een laag risico vormen. "Dit is echt laaghangend fruit waar alle IC's in Nederland en ook daarbuiten van kunnen profiteren", aldus medeauteur Tinka Bakker, die onlangs op het op maat gemaakte beslissingsondersteunend systeem voor IC-patiënten promoveerde.
Baat voor andere patiëntengroepen
Deze aanpak kan ook waardevol zijn voor andere groepen patiënten. Op dit moment worden deze systemen in ziekenhuizen gebruikt zonder aanpassing aan specifieke patiëntengroepen en hun effectiviteit wordt onvoldoende vaak geëvalueerd. "We hopen dat onze studie ziekenhuizen inspireert en stimuleert om kritischer te kijken naar alle waarschuwingen die zorgverleners via dergelijke systemen ontvangen. Zowel patiënten als zorgverleners zullen hier baat bij hebben," zegt Klopotowska.
De resultaten zijn vandaag verschenen in The Lancet.
Deze studie werd gesubsidieerd door ZonMW, via het programma Goed Gebruik Geneesmiddelen.
