‘Reizen kan en moet duurzamer’

In Nederland komt zo’n 7 procent van de totale CO₂-uitstoot op conto van de zorg. Daarmee is de zorgsector dus medeverantwoordelijk voor de klimaatcrisis en gezondheidsproblemen als gevolg daarvan. Reizen van medewerkers, bezoekers en patiënten dragen voor zo’n 22 procent bij aan de totale CO_2-uitstoot van ziekenhuizen. Daartoe worden ook de vliegbewegingen gerekend van medewerkers voor reizen naar buitenlandse congressen en cursussen.

Revolutie nodig

“Als we de 55 procent CO₂-reductie in 2030 willen halen die is afgesproken in de zorgbrede Green Deal 3.0, is een revolutie in de geneeskunde nodig. We moeten bereid zijn om kritisch naar ons eigen gedrag te kijken”, stelt Eva Cohen. Ze doet promotieonderzoek naar de milieu- en klimaatimpact van gynaecologische zorg en doceert duurzaamheid aan geneeskundestudenten. Daarnaast is ze lid van 1 van de inmiddels meer dan 50 Green Teams binnen Amsterdam UMC die op afdelingsniveau met verduurzaming aan de slag zijn. “Studies wijzen uit dat een vliegreis het milieu 7 tot 11 keer zoveel belast als dezelfde reis per trein. De belasting is het grootst als je op korte afstand reist en in businessclass vliegt. Als wetenschappers kunnen we die feiten niet naast ons neerleggen.”

Discussie

Om de bewustwording onder vakgenoten te vergroten, schreef Cohen samen met gynaecologen Anne Timmermans en Wouter Hehenkamp een discussiestuk (met bijbehorende podcast) in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde dat deze maand is gepubliceerd. “De coronatijd heeft ons doen inzien dat thuiswerken, online lesgeven en congressen digitaal bijwonen heel goed mogelijk zijn. Het biedt zelfs meerdere voordelen: minder reistijd, gerichtere deelname, nieuwe online netwerken en inclusievere bijeenkomsten omdat ook mensen kunnen aansluiten die wegens fysieke of financiële belemmeringen niet kunnen reizen. Volledige vervanging van fysieke door virtuele congressen kan de ecologische voetafdruk ervan met 94 tot zelfs 99,9 procent verkleinen. Toch worden sommige congressen nu alweer uitsluitend fysiek aangeboden. Als arts of onderzoeker kun je je afvragen of je dat congres aan de andere kant van de wereld wel moet bijwonen. Hebben de presentaties daar echt meerwaarde voor je werk? Kun je die kennis niet op een andere manier tot je nemen en delen?”

Gerichte keuzes

“Een grote verantwoordelijkheid ligt ook bij congresorganisatoren, beroepsverenigingen en zorginstellingen”, benadrukt Cohen. “Als een bijeenkomst fysiek moet doorgaan, kies dan voor een locatie die goed met het openbaar vervoer te bereiken is. Zorg bij internationale congressen voor livestream verbindingen met congreslocaties in de deelnemende landen, waar bezoekers op een duurzame manier heen kunnen reizen. Daar kunnen beroepsverenigingen een aanjagende rol in hebben. Werkgevers, zoals grote ziekenhuizen en onderzoeksinstituten, kunnen duurzame dienstreizen stimuleren door gerichte keuzes te maken in de vergoedingen.”

Nieuw reisbeleid

Dat laatste is binnen Amsterdam UMC vastgelegd in een nieuw dienstreizenbeleid. Vanaf 1 september krijgen medewerkers voor een reis van minder dan acht uur binnen Europa enkel nog een treinticket vergoed. Intercontinentale vluchten worden wel vergoed, op voorwaarde dat de medewerker niet in businessclass reist. “Dergelijke stimulerende maatregelen leveren een belangrijke bijdrage”, zegt Yolande van der Linden, directeur HR. “Niet alleen direct, maar ook indirect. Het helpt om de urgentie van minder en groener reizen aan te wakkeren. Velen zijn echt al bezig met een transitie maar je moet het niet alleen bij individuen neerleggen, vind ik. Ook organisaties moeten stappen zetten door regels te veranderen en faciliteiten te bieden om als medewerker duurzame keuzes te maken”.

Hans van Goudoever, vicevoorzitter van de raad van bestuur van Amsterdam UMC, ging naar een Europees congres in Wenen met de nachttrein en maakte dit videoverslag van zijn reis:

_{^{Fotografie: Shutterstock}}