Vanuit het niets zette kinderarts Job Calis in het Afrikaanse Malawi drie jaar geleden een intensive care op voor kinderen. Het geld kwam onder andere van zangeres Madonna. Sindsdien werken Nederlandse artsen in dit Mercy James Centre, vernoemd naar een van de kinderen van de wereldberoemde popster. De Nederlanders ondersteunen er de lokale artsen bij de behandeling van jaarlijks 250 jonge patiëntjes. Omgekeerd krijgen verpleegkundigen uit Malawi bijscholing in het Emma Kinderziekenhuis Amsterdam UMC.
Malawi heeft echter een groot tekort aan verpleegkundigen, vertelt Calis. “Het nieuwe ziekenhuis heeft er welgeteld twee. Wij ontdekten al snel dat zij gewoonweg oren en ogen tekort kwamen om die kinderen in de gaten te houden. Als de toestand van een patiëntje plotseling verslechtert, zien de verpleegkundigen dat vaak te laat. Ik schat dat de helft van de kinderen die zijn overleden, gered had kunnen worden als er intensiever toezicht was geweest.”
Calis en de verpleegkundigen besloten daarom medische monitoren te plaatsen. “Maar die kosten soms wel drieduizend euro, veel te duur in een land met een zeer beperkt zorgbudget. De sensoren die de toestand van het kind doorgeven aan de monitor, moet je na een week al vervangen. Ze kosten 15 euro en zijn moeilijk te verkrijgen. Een even groot probleem is, dat die monitoren een verslechtering in de toestand van het kind niet zien aankomen. Ze alarmeren pas als de situatie bijna niet meer te redden is.”
Slim matje volgt ziek kind
Begin dit jaar zat Calis weer in Malawi. Dit keer bracht hij een slimme Nederlandse uitvinding mee naar het Afrikaanse kinderziekenhuis. Het is een monitor in de vorm van een matje met allerlei sensoren – daar komen kinderen op de intensive care op te liggen. IMPALA werd de medische monitor gedoopt. Hij kost straks in massaproductie hooguit een paar honderd euro.
“De IMPALA volgt de hartslag en meet hoe de patiëntjes in- en uitademen”, legt Calis uit. Het matje is zo gevoelig, dat het zelfs onder de matras van het ziekenhuisbed de toestand van het kind kan volgen. Dat is belangrijk voor de hygiëne: de mat wordt hierdoor niet snel vies. “Bij testen in Nederland bleek al dat de sensoren in het matje twee uur eerder dan een verpleegkundige zien dat het slechter gaat met een kind. De eerste test in Malawi met vijftig proefpatiënten toonde aan dat het systeem ook in Afrika werkt.”
Samen met het Nederlandse bedrijf Goal 3 werkt Calis inmiddels aan een apparaat dat al die medische signalen uit het matje analyseert. “Binnenkort willen we ook de bewegingen van de patiëntjes gaan meten met een druksensor. Als een kind minder beweegt, gaat een alarm af.”
Kunstmatige intelligentie
De slimme patiëntmonitor krijgt subsidie van het Europese EDCTP-fonds. Het toestel wordt voorzien van kunstmatige intelligentie, die verslechtering van de patiënt voorspelt, zodat verpleegkundigen op tijd kunnen reageren. Daarnaast werkt de monitor met een nieuwe slimme laboratoriumtest, ontwikkeld door het Imperial College in Londen. De Britten ontdekten dat het menselijk lichaam al in een vroeg stadium afweerstoffen aanmaakt tegen infecties, ver voordat de verschijnselen zichtbaar zijn voor het medisch personeel.
“Binnen een kwartier analyseert het toestel of het kind een virusinfectie heeft, of een bacteriële infectie. Ook parasieten worden herkend. Zo kun je op tijd antibiotica geven. Een grote stap in een land waar de zorg nauwelijks over laboratoria beschikt.”
2.000 zuigelingen en peuters
Dit jaar test het Amsterdam Institute for Global Health and Development – dat deels verbonden is met Amsterdam UMC – de nieuwe monitor in Afrika, samen met lokale partners. “Uiteindelijk denken we hiermee in Malawi jaarlijks 2.000 zuigelingen en peuters van de dood te redden.”
Als de medische monitor goed door alle testen komt, wordt het werkterrein uitgebreid naar Kenia, Zuid-Afrika en andere lage-inkomenslanden. Ook in Nederland kan dit volgens Calis leiden een revolutie in de zorg. “Triage, het bepalen wie als eerste zorg krijgt, zal anders gaan verlopen. In situaties waarin de tijd of de middelen beperkt zijn, neemt onze slimme monitor een deel over van de triage-keuzes.”
Tekst: Marc Laan
Foto: Mark Horn
Dit artikel is verschenen in ons populair-wetenschapplijke tijdschrift Janus.
