Het ASC werd in februari 2019 geopend, aan de rand het terrein van locatie AMC van Amsterdam UMC. “De idee achter dit centrum kwam uit mijn overtuiging dat de specialisatie van basisartsen tot chirurgen goed is, maar ook erg lang duurt”, vertelt de initiatiefnemer van het centrum, hoogleraar Chirurgie Jaap Bonjer. “Dat moet efficiënter kunnen wanneer de chirurgen in opleiding niet op de werkvloer worden getraind, als gezel bij een meester, maar ook in een centrum waar geen echte patiënten op de tafels belanden, maar lichamen die aan de wetenschap zijn gedoneerd, en ook met een flinke dosis virtual reality. Per slot van rekening trainen sporters ook niet tijdens de eigenlijke wedstrijden, maar ervóór”, aldus Bonjer.
Tijdens een rondleiding vertelt Jan de Wolde, financieel directeur van deze faciliteit: “Wanneer er wordt getraind op een aan de wetenschap gedoneerd lichaam, wat bij ongeveer 70 procent van de oefeningen in het ASC het geval is, gaat bijna alles zoals bij een echte operatie. (…) Het enige dat in onze operatiekamers ontbreekt is natuurlijk de anesthesie, omdat er ook nooit op levende dieren wordt geoefend.”
Toeters en bellen
In de twee grootste zalen in het complex staan per zaal zes operatietafels, inclusief bijna alle toeters, bellen, monitors en camera’s, om de operatietechnieken niet alleen te kunnen oefenen, maar ook live te kunnen streamen naar docenten of artsen; in het zaaltje ernaast of waar ook ter wereld. “We kunnen hier ook verschillende beeldvormende technieken bij de tafels halen, om de technieken letterlijk van alle kanten te kunnen volgen”, aldus De Wolde.
In een andere operatiezaal van het ASC staan 4 tafels klaar met evenzoveel grote, veelarmige en futuristische robots ernaast. “De Da Vinci operatierobot”, verduidelijkt De Wolde. “Voor al deze dure machines heeft ons centrum nooit één cent betaald”, vertelt Bonjer. “Ze worden allemaal ter beschikking gesteld door de fabrikanten.”
Type ingreep bepaalt
Beide directeuren bestrijden dat ze in het centrum alleen maar peperdure, high tech operatietechnieken aan het stimuleren zijn. “In tegendeel”, stelt de Wolde, “de robots worden alleen ingezet voor de operatietechnieken waar ze in de praktijk ook meerwaarde hebben, zoals bij gynaecologische en urologische ingrepen en in toenemende mate nu ook bij andere buikoperaties. Het merendeel van de neurochirurgische, plastische, orthopedische, trauma- en vaatchirurgie kan niet met deze robot uitgevoerd worden. Wij of de fabrikant bepalen dus niet of een robot wordt gebruikt, dat bepaalt het type ingreep. Anders zouden de zorgverzekeraars in de dagelijkse praktijk toch niet stimuleren dat er, waar mogelijk, robots worden ingezet in de zorg?”
Boor skills
Ook tandartsen in opleiding kunnen in het ASC hun ‘boor skills’ oefenen. Ze kunnen dat zelfs doen op een volledig virtueel gebit, dat op basis van scans van echte tanden en kiezen op een klein monitortje voor het gezicht van de tandarts wordt geprojecteerd. De echte boor die de tandarts vervolgens in de hand heeft, geeft daarbij ook echte weerstand wanneer die in het gaatje van de virtuele kies wordt gezet.
Veilig oefenen
“We vieren nu het eerste lustrum van dit centrum”, zegt De Wolde niet zonder trots. “Ik denk dat dit soort virtuele technieken nog veel meer opmars gaan maken. Niet alleen bij de training, maar ook op de echte OK. Er komt een moment dat een chirurg zijn scalpel, net als in de auto, met een soort routeplanner op het doel afstuurt, nadat de beeldvormende techniek eerst alle bloedvaten en zenuwen in kaart heeft gebracht die gemeden moeten worden. En dan is het alleen maar goed dat dergelijke technieken eerst veilig kunnen worden geoefend in een omgeving zonder enige kans op complicaties.”
Investeren in opleidingen
Het ASC is een apart bedrijf dat in eigendom is van Amsterdam UMC. Van de zevenduizend cursisten die het centrum in 2023 ontving kwam twee derde uit het buitenland. “Dat is niet alleen uit Europa, maar letterlijk van over de hele wereld”, zegt Jaap Bonjer. “Ook de chirurgen in opleiding van Amsterdam UMC trainen hier, en ook van andere UMC’s ontvangen we arts-assistenten in opleiding.”
Na een wat valse start door corona, draaide het centrum al in 2022 ‘zwarte cijfers’, vertelt De Wolde. “De besloten vennootschap Amsterdam Skills Center heeft uiteraard geen winstoogmerk, dus het geld dat we hier verdienen, investeren we ook weer in de opleidingen.”
Internationale trainingen
In een deel van de gevallen komen de (buitenlandse) cursisten op uitnodiging van de fabrikanten van operatierobots, die de kopers willen trainen in het gebruik van hun nieuwe machines, of anders wel potentiële kopers willen overtuigen. “Het ASC is zeker niet het enige centrum dat trainingsfaciliteiten aanbiedt”, erkent Bonjer. “Maar mede door de nabijheid van Schiphol denken wij wel dat het ASC wel een van de beste plekken in Europa is om dit soort trainingen te organiseren.”
‘Meesters’ of ‘gezellen’ hoeven lang niet altijd beide fysiek bij een oefenoperatie in het ASC aanwezig te zijn, vertelt Bonjer. “Soms hebben we ‘dubbele bediening’, als in een lesauto bij de ingrepen. Maar in andere gevallen kunnen mensen ook net zo makkelijk van de andere kant van de wereld meekijken of instructies geven.”
Dit is een ingekorte versie van een reportage uit Janus, het populair-wetenschappelijke magazine van Amsterdam UMC.
Tekst: Rob Buiter
Foto's: Marieke de Lorijn
