Beeldvorming gebruiken tijdens de behandeling voor prostaatkanker. Dat is de specialisatie van uroloog Henk van der Poel die op 1 oktober zijn leerstoel beeldgeleide urologie bij Amsterdam UMC aanvaardt. Binnen het mede door hem geïnitieerde Prostaatkankernetwerk richt hij zich op het verbeteren van de behandeling van prostaatkanker in de regio.

Van der Poel behandelt voornamelijk mannen met prostaatkanker, de meest voorkomende kanker bij mannen. “Beeldgeleid opereren heeft verschillende voordelen voor de patiënt. We kunnen beschadigingen voorkomen en we verkleinen de kans op complicaties zoals urine-incontinentie of een erectiestoornis.”

Opereren met kleurstof

Tijdens de operatie laten kleurstoffen, die zowel radioactief als fluorescerend zijn, via een speciale camera duidelijk zien waar de tumor zich bevindt. Ook is door de kleurstof goed te zien of er kleine uitzaaiingen zijn en waar die zijn. Op een beeldscherm ziet de chirurg tijdens de operatie of er genoeg weefsel is verwijderd. Deze techniek met kleurstoffen en een speciale camera komt ook goed van pas om lymfeklieruitzaaiingen in beeld te brengen en nauwkeurig te kunnen verwijderen.

Robotchirurgie

Van der Poel is werkzaam in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (AvL). Hier werkt hij met een operatierobot. De robot brengt grote voordelen, minder bloedverlies en een kortere opname voor de patiënt. “Ondanks de naam is het geen échte robot, want de robot opereert niet zelf. Het is een apparaat dat de bewegingen van de chirurg overbrengt in het lichaam.” De chirurg zit achter een beeldscherm. De chirurg stuurt, op basis van live camerabeelden op dit scherm, de robot aan met een soort joysticks. Robotchirurgie combineert goed met beeldgeleide chirurgie omdat er bij allebei de technieken met een camera en beeldscherm wordt gewerkt. “Het traject van technische ontwikkeling van camera’s en kleurstoffen is duur, dus is er met klinisch onderzoek een lange weg afgelegd voordat we het in de kliniek bij de patiënt konden toepassen.”

Het Prostaatkankernetwerk

Van der Poel is een aanjager voor samenwerking met andere ziekenhuizen. Hij is een van de initiatiefnemers die vier jaar geleden vanuit Amsterdam UMC en het AvL het Prostaatkankernetwerk opzetten, een samenwerking van 12 ziekenhuizen in de Amsterdamse regio. Dit netwerk organiseert de zorg voor prostaatkankerpatiënten regionaal:  prostaatkankerpatiënten uit heel Noord-Holland krijgen hun operatie in het AvL, de rest van de behandeling is dicht bij huis in hun eigen regionale ziekenhuis. Een multidisciplinair team werkt goed samen in dit geheel. De ziekenhuizen maken onderling afspraken over hoe ze patiënten met prostaatkanker diagnosticeren en hoe ze de patiënten informeren over de zorg die ze gaan krijgen.  

Operatie terugkijken op video

“Zonder samenwerkingen tussen ziekenhuizen is het lastig onderzoek doen, dit geldt ook voor het bieden van de beste zorg in de kliniek. Door deze samenwerking konden we een kwaliteitscyclus opzetten.” Binnen het netwerk focust Van der Poel zich op de kwaliteitscyclus. “Iedere maand kijken we met de chirurgen naar een specifiek onderdeel van de operatie, we bespreken de operatie en we kijken delen terug op video. Ook gebruiken we de uitkomsten van de operatie om iedere maand iets te verbeteren aan de procedure. Een half jaar tot een jaar later controleren we dan in hoeverre het aangepaste deel van de operatie een verbetering is. We denken dat er nog veel winst is te behalen bij de operaties waarbij we de prostaat verwijderen. Alle ziekenhuizen uit het netwerk zijn enorm gemotiveerd om zichzelf te verbeteren. En doordat we in het netwerk zo veel patiënten behandelen, kunnen we op korte termijn aanpassingen doorvoeren en controleren hoe succesvol die aanpassingen zijn.”

Tekst: Charlotte Nuijten
Foto: Antoni van Leeuwenhoek