1. Hoe doet de zorg het qua duurzaamheid?
“Veel ziekenhuizen en zorginstellingen doen al veel aan duurzaamheid. Maar vooral op het gebied van service en huisvesting. Denk aan kartonnen bekertjes in plaats van plastic, duurzame voeding en bouwen met duurzame materialen. Maar in de zorgverlening zelf was er nog weinig aandacht voor. Totdat het UMC Utrecht in 2018 onderzoek deed naar de CO₂-afdruk van de universitair medische centra, waar Amsterdam UMC er één van is. Het bleek dat vooral de zorgverlening de meeste vervuiling veroorzaakt. Medicijnresten, energie en implantaten zijn de grootste boosdoeners. Maar ook vervoer is een grote vervuiler. Dat gaat om patiënten die van en naar het ziekenhuis komen, maar ook om vervoer van materialen. Of om artsen die met het vliegtuig naar een conferentie vliegen. Ook worden veel wegwerpmaterialen gebruikt, zoals medische instrumenten en beschermende kleding.”
2. Wat moet er veranderen?
“Vooral bewustwording is belangrijk. We moeten meer nadenken over de mogelijke gevolgen voor het milieu. Neem een verdoving voor een patiënt die geopereerd wordt. Daarvoor kun je een kapje of een injectie gebruiken. In de meeste gevallen maakt de methode niet uit, de verdoving is even effectief. Maar gasvormige anesthesiemiddelen zijn sterke broeikasgassen. Een injectie heeft dat broeikaseffect niet. En is daarom veel minder milieuvervuilend. Het is dus aan de anesthesist of die kiest voor de meer of minder vervuilende optie. Wat we ook moeten doen, is veel meer hergebruiken en minder afval produceren. Terug naar de tijd waarin medische instrumenten, zoals scalpels en scharen, werden gewassen in plaats van weggegooid. Voor de hele zorg is een Green Deal opgesteld. Hierin staat onder meer dat de CO₂-uitstoot in 2030 49% minder moet zijn. En in 2050 zelfs 95%.”
3. Waarom is het zo ingewikkeld om de zorg te verduurzamen?
“Neem het hergebruik van medische materialen. Sinds we wegwerpvarianten gebruiken, treden er veel minder infecties op bij operaties of in het ziekenhuis. Dus ja, we moeten terug naar de werkwijze van vroeger, maar wel volgens de eisen van nu. Ook heb je bijvoorbeeld te maken met de logistiek. Herbruikbare spullen moeten worden vervoerd, gewassen, gesteriliseerd en weer terug vervoerd. En je moet de medewerkers meekrijgen. Hen overtuigen dat de herbruikbare spullen net zo goed zijn, bijvoorbeeld. Er is een cultuuromslag nodig. Gelukkig hebben we te maken met een nieuwe generatie zorgprofessionals. Jonge mensen die zich veel meer bezighouden met het klimaat. Zij willen echt verandering. En zij denken actief na over hoe het anders kan.”
4. Wat doet Amsterdam UMC zoal aan verduurzaming?
“Een belangrijke stap is dat duurzame zorg opgenomen is in de strategie van het ziekenhuis. Wij zijn nu bezig beleid te maken, zodat het ook uitgevoerd kan worden. Dat beleid moet zorgen voor een lagere CO₂-uitstoot, circulair werken en het verminderen van medicijnresten. Maar ook voor een gezondere leefomgeving met meer beweging en gezond eten, en bewustwording in onderwijs en onderzoek. Vanaf dit jaar heeft Amsterdam UMC een Groene Zorg community: een intern platform waarop medewerkers ideeën en tips met elkaar kunnen delen. En er zijn steeds meer Green Teams. Dat zijn groepen zorgprofessionals die onderzoeken hoe ze hun eigen afdeling kunnen verduurzamen. Wat kan bijvoorbeeld gerecycled worden? Wat is herbruikbaar? En wat is misschien niet meer nodig? Ook zijn we bezig om duurzaamheid als vak binnen de opleidingen aan te bieden. Zo komen de toekomstige artsen en verpleegkundigen al met een duurzaamheidsbril op de praktijk
in.”
5. Wat gaat de patiënt merken van de verduurzaming van het ziekenhuis?
“Als het goed is niks. In ieder geval niet als het gaat om de kwaliteit van zorg. Die blijft namelijk met stip op 1 staan. Maar een patiënt kan dus bijvoorbeeld wel op een andere manier verdoofd worden. Of plaszakken mee naar huis krijgen na een röntgenfoto van organen of bloedvaten. Hiervoor krijg je namelijk een contrastvloeistof toegediend. Die plas je weer uit, maar dat is heel schadelijk voor het milieu. Met plaszakken kunnen we voorkomen dat die vloeistof in het riool terechtkomt. Ook zullen we vaker telefonische afspraken plannen of videobellen met patiënten. Door corona is dat steeds ‘normaler’ geworden en het heeft veel voordelen voor de patiënt en de zorgverlener. Maar ook daarvoor geldt: het mag niet ten koste gaan van de zorg.”
Dit verhaal verscheen in het digitale magazine Amsterdam UMC in praktijk. Meld je aan als abonnee en ontvang automatisch nieuwe edities van het magazine per mail.
