“Voor het eerst in de geschiedenis hebben we een menselijk embryo bij 6 weken zwangerschap in de intimiteit van de vruchtvliezen weten vast te leggen in 3D”, vertelde arts-embryoloog Bernadette de Bakker onlangs in NRC. Het embryo is afkomstig van een vrouw met een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, bij wie het zich in de eileider had genesteld. Tijdens een spoedoperatie moest de eileider met embryo en al worden verwijderd – de vrouw besloot het aan de wetenschap te doneren.
Pioniers
Samen met arts-onderzoeker Yousif Dawood slaagde De Bakker erin om het embryo tot in groot detail in beeld te brengen met een innovatieve techniek, micro-CT genaamd. Deze beeldvormende techniek wordt vaak toegepast in de geologie om gesteenten te bekijken, en ook voedingstechnologen gebruiken micro-CT om de textuur van voedsel te beoordelen. De Bakker in NRC: “Wij behoren tot de pioniers die het gebruiken voor het bestuderen van menselijk weefsel.”
Op gewone CT-scans zie je in weefsels alleen relatief grote structuren, vertelt De Bakker. “Maar micro-CT blijkt heel geschikt voor weke delen, als je de contrastvloeistof goed de tijd geeft om overal door te dringen. We kunnen nu details scannen tot een micrometer groot. Ik voorspel dat over 10 jaar alle ziekenhuizen zo’n apparaat hebben voor pathologisch onderzoek. Dit is namelijk een enorme verbetering in vergelijking met het gebruikelijke tijdrovende microscopische onderzoek.”
Begrijpen hoe een miskraam ontstaat
De Bakker en Dawood gaan komend jaar nog meer van dergelijke scans maken van embryonaal weefsel. “Dit kan ons een schat aan informatie opleveren over de ontwikkeling van vroege embryo’s tot ongeveer 1 cm lang, over de dooierzak, vruchtvliezen en de moederkoek. We hopen daarmee beter te begrijpen hoe een buitenbaarmoederlijke zwangerschap of een vroege miskraam ontstaat.”
De reacties op de beelden van het embryo en de achterliggende techniek zijn overweldigend. Van alle kanten - specialisten in bijvoorbeeld virtual reality, andere artsen of onderzoekers - komen er verzoeken om samenwerking en informatie.
Een samenwerking is al gestart. De Bakker en Dawood gaan met wetenschappers van de universiteit van Leuven nieuwe technieken ontwikkelen voor onderzoek naar bijvoorbeeld het ontstaan van orgaanafwijkingen. Ook richten ze zich op nieuwe manieren om onderzoek te doen bij overleden foetussen. Veel ouders willen niet dat hun overleden kindje een obductie ondergaat. Om toch veel informatie te verkrijgen over de mogelijke afwijking of doodsoorzaak, kan een beeldvormende techniek zoals een scan een mogelijkheid zijn.
Prijs voor meest aansprekende illustratie
Op de bovenste foto en het filmpje is te zien dat het embryo vergezeld gaat van een dooierzakje dat bijna even groot is. Samen liggen ze ingebed in het weefsel van de moederkoek die in de wand van de eileider groeit. De publicatie erover in het vakblad Radiology kreeg de prijs voor de meest aansprekende illustratie van het jaar.
3D atlas
De Bakker bracht het zich ontwikkelende menselijke embryo al eerder in beeld in een driedimensionale atlas. Hiervoor zijn foto’s gedigitaliseerd van meer dan 15.000 coupes van embryo’s in de leeftijd van 15 dagen tot 2 maanden. De embryo’s komen uit de historische Carnegie collectie in de Verenigde Staten. De atlas ruimde een aantal misverstanden uit de weg over de ontwikkeling van het menselijk embryo, wat leidde tot een publicatie in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science.
Bron: NRC
Foto's en filmpje: Dawood Y, de Bakker BS., Amsterdam UMC, Radiology. 2020 Oct;297(1):32.
