“Wie denkt dat hij hiv heeft opgelopen kan binnen een dag de diagnose krijgen en starten met de behandeling”, zegt internist-infectioloog en klinisch-immunoloog in het Amsterdam UMC, Godelieve de Bree. Zij is wetenschappelijk coördinator van het Hiv-Transmissie Eliminatie Amsterdam), ofwel H-TEAM dat de hiv-epidemie stadsgericht aanpakt. Dit is een samenwerkingsverband van verschillende stakeholders waaronder het Amsterdam UMC.
Een belangrijk onderdeel van de aanpak is de acute hiv-infectie. Enkele weken na infectie kan een groot deel van de patiënten als reactie griepachtige symptomen krijgen. Dit is de fase wanneer het virus zich snel in het bloed vermeerdert. Directe behandeling levert gezondheidswinst op langere termijn op en voorkomt dat iemand gemakkelijk hiv kan overdragen. “Juist daarom willen we mensen zo snel mogelijk na een infectie opsporen en behandelen. Mensen kunnen een test op een speciale website doen waarna ze het advies kunnen krijgen om naar de GGD te gaan. Na een intake en anamnese krijgen ze een bloedtest die ook hele vroege hiv-infecties kan detecteren. Drie uur later is er de uitslag. Daarna kunnen ze naar een van de Amsterdamse behandelcentra voor de eerste medicatie.”
Meer bereikt dan afgesproken
Deze aanpak is volgens De Bree bewezen effectief gevonden door H-TEAM. Alle nieuwe interventies die H-TEAM implementeert worden wetenschappelijk onderzocht. Naast de vroege opsporing en interventie van hiv, kent H-TEAM nog drie andere pijlers. “We willen meer bewustwording van de risico’s op een hiv-infectie, de effecten van behandeling en we onderzoeken de implementatie van de hiv-remmer Pre-expositie Profylaxe (PrEP). Onder alle pijlers hangen tientallen wetenschappelijke onderzoeken.”
De aanpak werpt zijn vruchten af in Amsterdam: 94 % van alle mensen met hiv zijn getest en weten dat ze besmet zijn, 90% van die mensen zijn in behandeling en bij 94% van de behandelde patiënten is het virus onderdrukt zodat ze het niet meer kunnen overdragen. Met deze 94-90-94 score heeft Amsterdam meer bereikt dan de doelstellingen die de VN-organisatie UNAIDS heeft afgesproken, namelijk 90-90-90.
“We moeten echter streven naar 100-100-100”. En er zijn twee sleutelgroepen die op de aandacht van het H-team mogen rekenen: homomannen en mensen met migratieachtergrond. “Van oudsher zijn homomannen een belangrijke doelgroep. Nu zijn er voor die groep een aantal dingen opgezet die goed lopen, maar mensen met migratieachtergrond zijn een lastiger te bereiken groep die vaak laat in zorg komt. We moeten helderder inzicht hebben in waarom welke mensen pas laat in beeld komen met een hiv-infectie. We gaan nu onderzoek doen naar de achtergrond van mensen in die groep. De gegevens die we daar vinden kunnen ons helpen om betere testinterventies te ontwikkelen.”
MC Free
In navolging van de aanpak met vijf pijlers die het H-team hanteert, is er een nieuwe organisatie opgetuigd die de hepatitis C-epidemie onder mannen die seks hebben met mannen (msm) moet gaan stoppen: MC Free, Amsterdam MSM hepatitis C Free. “Qua structuur lijkt MC Free op H-team, alleen richten wij ons op één specifieke groep, namelijk msm”, zegt internist-infectioloog Marc van der Valk.
Acute Hepatitis C is sinds begin 2000 in opkomst onder msm. Het virus tast de lever aan. Het hepatitis C-virus (hcv) is in de jaren negentig ontdekt. Tegenwoordig is hcv bij nagenoeg iedereen te genezen. Onbehandelde virusdragers kunnen uiteindelijk, soms na tientallen jaren, dood gaan aan de ziekte.
“Acht tot twaalf weken pillen slikken en je bent van hepatitis C af”, zegt Van der Valk. “Alleen is de kans op herinfectie aanwezig. Daarom zetten we ook in op preventie. Goede voorlichting is naast vroegdiagnostiek zo belangrijk.”
Om mensen met risico op acute hcv te bereiken, heeft MC Free in samenwerking met de doelgroep een vernieuwende aanpak ontwikkeld. Boyscouts gaan naar feesten, om voorlichting over hcv te geven en te wijzen op de mogelijkheden om zich te beschermen en zich via de website te laten testen met een thuistest. Hiernaast heeft een team van zeer actieve vrijwilligers online en offline campagnes ontwikkeld die gericht zijn op nachtclubs en sauna’s, maar ook op privéfeestjes.
Van der Valk: “MC Free werkt ook samen met datingsites, fetish shops, clubs en sauna’s in Amsterdam om de doelgroep te bereiken. Zo kunnen we heel gerichte campagnes ontwikkelen.”
Blije doos
Naast het bereiken van de doelgroep traint MC Free zorgverleners. Volgens Van der Valk weten artsen en verpleegkundigen lang niet altijd hoe hepatitis C wordt overgedragen, wat precies de risicofactoren zijn en welke middelen mannen kunnen inzetten om zich te beschermen. “We leren ze bijvoorbeeld dat hcv ook overgedragen kan worden door het delen van rietjes om drugs te gebruiken, het delen van glijmiddel of sekstoys.’’ Verder stelt MC Free een zogenoemde no more C toolbox beschikbaar. Hierin zitten allerlei producten en voorlichtingsmateriaal. “Eigenlijk is het een soort blije doos”, vat Van der Valk samen. ‘’Er zit informatie in gericht op preventie van hcv overdracht’. De doos is gratis aan te vragen via de website van MC Free, www.nomorec.nl .”
Evenals bij H-TEAM, zet MC Free ook in op verbeteren van partnerwaarschuwing. Dit houdt in dat de sekspartners van geïnfecteerde patiënten gewaarschuwd worden en de aanbieding krijgen om zich te laten testen. Van der Valk: “In het verleden vroegen de zorgverleners aan de patiënt zelf om zijn sekspartners te informeren. Maar uit onderzoek blijkt nu dat het effectiever is als een zorgprofessional dit doet, bijvoorbeeld door aan de patiënt de telefoonnummers van zijn partners te vragen. De zorgverlener belt de partner en vertelt dat er iemand in zijn omgeving geïnfecteerd is. Uiteraard moet dit anoniem kunnen gebeuren.”
Van der Valk noemt het hebben van hiv nog steeds een groot probleem. “Leven met hiv is leven met een geheim. Deze mensen hebben last van een groot stigma. Anno 2018 zijn er mensen met hiv in Nederland die geen huis meer hebben omdat hun huisgenoot niet met een hiv-geïnfecteerde onder één dak wil wonen, waar zelfs kinderen bij ze vandaan gehouden worden.” De Bree maakt zich zorgen: “Bijna de helft van de mensen die bij ons komt heeft aids. Ik vind het onverkoopbaar dat dit in Nederland anno 2018 nog gebeurt”.
