Na bijna tien jaar ervaring met Samen Beslissen mag chirurg Dink Legemate met recht één van de pioniers binnen Amsterdam UMC worden genoemd. Samen met zijn collega Dirk Ubbink faciliteerde hij binnen de chirurgie de leerstoel ‘Evidence based medicine en gedeelde besluitvorming’. Meerdere promovendi deden onderzoek naar Samen Beslissen bij de chirurgie, en daaruit mag hij concluderen dat deze gespreksmethode een aantoonbare meerwaarde heeft.
Nog niet vanzelf
“Het draait niet alleen maar om de tevredenheid van de patiënt”, vertelt Legemate, “maar het gaat om een ethisch principe. Vroeger vertelde een arts wat er ging gebeuren, maar de tijden zijn veranderd. Het is onderdeel van de maatschappij dat mensen mondiger worden en zelf invloed op de keuze voor een behandeling willen hebben. Het is een nieuw paradigma in de geneeskunde.” Ondanks dat Legemate al bijna een decennium met gedeelde besluitvorming bezig is in de praktijk, gaat het in Amsterdam UMC nog niet vanzelf. “Het heeft tijd nodig, artsen moeten eraan wennen, zeker als ze al langer in het vak zitten. Gelukkig maakt Samen Beslissen inmiddels onderdeel uit van de studie Geneeskunde.”
Veel factoren
De chirurg denkt dat zijn patiënten betere besluiten nemen sinds hij met gedeelde besluitvorming werkt. “Onze beste optie is namelijk niet altijd de beste optie voor de patiënt. En onze voors en tegens zijn ook niet altijd dezelfde als die van de patiënt. In mijn vakgebied is er vaak sprake van drie opties: niets doen, een open operatie of een ‘minimaal invasieve operatie’, waarbij de operatie plaatsvindt via kleine openingen. Iemand met een aneurysma, een zwakke plek in de slagader, kan wel of niet geopereerd worden en aan beide opties zitten voor- en nadelen. Voor de ene patiënt wegen de risico’s op bijwerkingen van een operatie zwaarder en de andere patiënt kan niet leven met de angst dat er een kans is dat het aneurysma knapt. Veel factoren spelen mee, zoals het werk van de patiënt, de kwaliteit van leven, de thuissituatie. Ik stel altijd de vraag: ‘wat vindt u nou belangrijk?’.”
Risico-inschatting
Iedereen schat een risico anders in, vervolgt Legemate. Hij maakt de vergelijking met het coronavaccin. “Een coronavaccinatie geeft minder kans op een corona-infectie, dat is glashelder. Tegelijk zien we nu dat een deel van de Nederlanders dat risico anders inschat en zich daarom niet laat vaccineren. Datzelfde geldt voor kankerbehandelingen en operaties. We willen graag een eigen keuze kunnen maken.” Soms ervaart Legemate dat patiënten zeggen: ‘dokter, u moet maar kiezen.’ “Dan leg ik de keuze altijd weer terug bij de patiënt en benadruk dat het een gezamenlijk besluit is van de patiënt en de arts.”
Extra tijd
Legemate vindt gedeelde besluitvorming ongelooflijk belangrijk in zijn vak. “Het maakt dat ik mijn werk beter kan uitvoeren. Het geeft mij voldoening en duidelijkheid. Vroeger sprak ik ook vager tegen patiënten. Met gedeelde besluitvorming móet je alles wel helder uitleggen, anders kan de patiënt geen weloverwogen keuze maken.” De chirurg geeft wel aan dat gedeelde besluitvorming om extra tijd voor de afspraak vraagt. “Maar dat win je daarna weer terug, omdat de patiënt bij vervolgafspraken meestal veel minder vragen heeft.”
Binnen Amsterdam UMC worden cursussen gegeven aan artsen om zich gedeelde besluitvorming eigen te maken. Ook zijn er video’s beschikbaar met vijf belangrijke stappen in een gesprek om samen te beslissen. “Ik nodig collega’s die achter deze methode staan uit om deze stappen ook toe te passen in de praktijk. En dat kan bijna binnen alle specialismes. Alleen als een patiënt buiten kennis is of als het een te acute situatie betreft is gedeelde besluitvorming lastiger, zoals bijvoorbeeld op de Spoedeisende Hulp.”
Beter accepteren
Soms ontstaan na een bewuste keuze toch complicaties na een operatie. Legemate: “Als ik deze vooraf uitvoerig met de patiënt besproken heb, kan hij of zij deze beter accepteren als ze zich voordoen. Dat is een verschil met patiënten die minder goed geïnformeerd zijn over alle voor- en nadelen van de keuzemogelijkheden. Patiënten zijn vaker tevreden, ook bij een minder goede afloop. Door gedeelde besluitvorming kan ik mezelf en de patiënt altijd recht in de ogen kijken.”
Foto: Mark van den Brink
Tekst: Eva Cornet
