De opening van de eerste expertisecentra markeert een belangrijke stap in de zorg voor mensen met post-covid. Ze zijn het resultaat van intensieve samenwerking tussen de umc’s van Nederland, patiëntenorganisaties, zorgprofessionals en het ministerie van VWS. De drie centra waren feitelijk al gestart sinds vrijdag 1 november. Sinds die dag kunnen patiënten zich bij hun huisarts aanmelden.
Agema: 'Effectieve behandelmethodes'
Minister Agema benadrukt het belang van de nieuwe kenniscentra: “Ik ben blij dat we deze gespecialiseerde aanpak nu op verschillende plekken in Nederland mogelijk gaan maken. In de hoop dat er spoedig effectieve behandelmethodes voor post-covid-patiënten zullen komen. Zodat ze met de juiste professionele hulp en begeleiding hun leven terug kunnen krijgen.” Over drie maanden openen ook de umc’s in Groningen, Leiden, Nijmegen en Utrecht hun eigen post-covid-expertisecentrum. Aan aparte centra voor kinderen met post-covid wordt in de umc’s van Utrecht, Amsterdam en Maastricht hard gewerkt.
Meer kwaliteit van leven
Met de opening van de centra bieden de umc’s perspectief voor mensen met post-covid. Zorg en onderzoek worden gecombineerd om kennis en expertise op te doen en te delen. Charlotte Nelck, als ervaringsdeskundige betrokken bij de oprichting: "Na jaren van minimale zorg en aanhoudende klachten, biedt de opening van de post-covid-expertisecentra eindelijk zicht op een betere kwaliteit van leven voor de grote groep mensen die geraakt zijn door de ziekte. Dit is hopelijk een eerste stap op weg naar het einddoel: genezing van post-covid."
Kennis vergaren
In februari stemde een ruime Kamermeerderheid in met een amendement van Tweede Kamerlid Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA) voor de oprichting van post-covid-klinieken. De Nederlandse Federatie van Universitaire Medische Centra (NFU) werd gevraagd het voortouw te nemen. De opdracht was zo spoedig mogelijk kennis te vergaren over de diagnostiek en behandeling van post-covid. En deze kennis zo snel mogelijk te delen met algemene ziekenhuizen, huisartsen en andere zorgverleners. Bushoff: “Ik vind het fantastisch dat nu met dank aan het harde werken van patiënten, artsen en de NFU de expertisecentra nu ook echt van start kunnen.”
Eerlijke selectie
De centra zullen niet alle post-covid-patiënten kunnen behandelen. Ze richten zich op het opbouwen van kennis om zo de beste zorg dicht bij huis mogelijk te maken. De selectie voor behandeling vindt, na aanmelding bij de huisarts, ‘willekeurig’ plaats. Dit om een eerlijke toegang te garanderen. Na toelating wordt bij het eerste bezoek aan een centrum een individueel behandelplan opgesteld. Dit op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten.
Foto: (vlnr): Charlotte Nelck, Hans van Goudoever, Julian Bushoff, Helen Mertens (voorzitter NFU) en minister Agema. (fotograaf: Freek van den Bergh)
6,5 miljoen euro ZonMw voor post-covid-onderzoek Amsterdam UMC
Testen immunotherapie
In het project geleid door onderzoeker Brent Appelman test men de hypothese dat post-covid als een auto-immuunziekte kan worden geclassificeerd. Appelman legt uit: “In onze studie zullen we deelnemers screenen op auto-antilichamen met behulp van een nieuwe diagnostische test. Deze op precisie gebaseerde immunotherapie zou kunnen helpen de rol van auto-antilichamen bij post-covid te verduidelijken. En daarmee de deur te openen andere therapieën.”
Verzachtend medicijn?
De studie van hoogleraar Michèle van Vugt onderzoekt of het medicijn sonlicromanol bepaalde post-covid-symptomen kan verzachten. Van Vugt, projectleider van het post-covid-expertisecentrum van Amsterdam UMC: “Post-covid-symptomen kunnen levensveranderend zijn en de kwaliteit van leven aanzienlijk beïnvloeden. We hopen dat sonlicromanol deze lasten zal verlichten.”
Diagnotische markers
Het team van Réne Lutter onderzoekt de rol van het enzym IDO2 in het veroorzaken van post-covid. In een klinische proef zal een bekende, veilige IDO2-remmer worden ingezet en het effect ervan bekeken. In een tweede project hoopt men aan de hand van hetzelfde enzym diagnostische markers ontdekken voor post-covid. Hierdoor kunnen met name bij kinderen de diagnose en risicobeoordeling verbeteren.
Introduceren antilichamen
De studie van Amélie Bos is gericht op het creëren van laboratoriummodellen die post-covid tegenwerken. Onder meer door antilichamen in celculturen te introduceren. Dit onderzoek kan ziektemechanismen onthullen, classificaties van patiënten ondersteunen en leiden tot toepassingen voor medicijnscreening.
Full-body PET-scans
Onderzoeker Jeroen den Dunnen verkent de inzet PET-scans voor microstolsels. Post-covid-patiënten hebben hoge niveaus van microstolsels: eiwitklonters die bloedvaten in weefsels kunnen beschadigen. In dit project worden full-body PET-scans gebruikt om deze microstolsels te lokaliseren bij post-covid-patiënten. Dit kan leiden tot vooruitgang in diagnostiek en classificatie.
Duizeligheid en flauwvallen
Zo'n 30 tot 70 procent van de post-covid-patiënten krijgt te maken met orthostatische intolerantie (OI), een aandoening met symptomen als duizeligheid en flauwvallen bij verandering van houding. Hoofdonderzoeker Jos Bosch: “Voor veel post-covid-patiënten worden de slopende symptomen van de ziekte beantwoord met onduidelijke tests en beperkte behandelingsopties." Hij hoopt deze kloof te dichten door te onderzoeken hoe en waarom sommige mensen klachten krijgen wanneer ze staan of rechtop zitten. “Voor meer nauwkeurige diagnoses en zorg op maat.”
Effectieve behandeling
Vermoeidheid, cognitieve problemen, post-exertionele malaise (PEM) en posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS) zijn veel voorkomende symptomen van post-covid. Maar effectieve behandelingsopties zijn er nog niet. Pythia Nieuwkerk gaat onderzoek doen naar de effectiviteit van de selectieve serotonineheropnameremmer (SSRI) fluvoxamine bij het verminderen van deze post-covid-symptomen.
Hersenstimulatie
Kan niet-invasieve hersenstimulatie (rTMS) cognitieve problemen en ernstige vermoeidheid bij post-covid-patiënten verlichten? Uit eerder onderzoek blijkt dat deze problemen mogelijk te maken hebben met een verminderde doorbloeding en ontsteking in de hersenen. Samen met een MRI-scan kan rTMS (een speciale behandeling met magnetische golven) gericht bepaalde gebieden in de hersenen behandelen. Sander Verfaillie gaat nu onderzoeken of het ook ingezet kan worden bij post-covid-patiënten met vermoeidheidsklachten.
