Voor Danny Cohn, internist en vasculair geneeskundige, is de ziekte hereditair angio-oedeem (HAE) een van zijn speerpunten. “De vele persoonlijke verhalen van mijn patiënten hebben mij erg geraakt. Dat is mijn drijfveer om het leven te verbeteren van deze verder volstrekt gezonde mensen. En dat lijkt nu met een nieuw medicijn te lukken”, vertelt hij met enige trots. Hij legt uit dat HAE een zeldzame erfelijke aandoening is die bij 1 op de 50.000 tot 100.000 mensen voorkomt. “Deze patiënten krijgen spontaan uitwendige of inwendige zwellingen. Gezicht, handen, voeten en de schaamstreek zijn veelvoorkomende plekken, evenals de darmen, luchtwegen en de keel. Vooral de inwendige aanvallen zijn doorgaans pijnlijk en invaliderend.”
Stress
De zwellingen kunnen volgens Cohn spontaan ontstaan maar ook door bepaalde triggers, zoals hormoonschommelingen en milde trauma’s als gevolg van bijvoorbeeld paardrijden, een te strak zittende broek of contactsport. “Ook stress is een bekende boosdoener. Daardoor kunnen mooie maar spannende momenten worden verpest. Denk aan een verjaardag, een schoolreisje of een trouwdag. De onderliggende oorzaak is een tekort aan C1-esteraseremmer. Dit eiwit remt een proces dat betrokken is bij de afweer en de bloedstolling. Als die rem niet goed werkt, kunnen er lokaal lekkages in de bloedvatwand ontstaan. Dan krijg je vochtophoping in de omliggende weefsels.”
Er zijn verschillende therapieën om aanvallen te voorkomen of te behandelen. Dit kan bijvoorbeeld met tweemaal per week een infuus met C1-esteraseremmer uit bloedplasma. Zo’n frequente behandeling is belastend en biedt soms onvoldoende bescherming. Een andere mogelijkheid is het slikken van een verzwakte vorm van testosteron in tabletvorm. Dat zorgt ervoor dat het lichaam iets meer van het remmende eiwit gaat aanmaken. Vooral bij jonge vrouwen kan dit mannelijke hormoon vervelende bijwerkingen hebben. Tot slot is er nog een medicijn dat tijdens een zwellingsaanval een receptor in de bloedvaten blokkeert en daarmee het ontstaan van een lekkage afremt.
Eiwit uitschakelen
De afgelopen jaren hebben Cohn en promovendus Lauré Fijen vanuit het internationale expertisecentrum HAE van Amsterdam UMC hun pijlen gericht op een innovatieve en preventieve aanpak van de ziekte. Hierbij staat het eiwit prekallikreïne centraal. Cohn omschrijft het als een signaaleiwit. “Het geeft de opdracht om angio-oedeem te maken. Dat wil je dus niet. Normaal onderdrukt C1-esteraseremmer dit eiwit, maar HAE-patiënten beschikken nauwelijks over deze remmer. Daardoor kan prekallikreïne bij hen ongestoord zijn gang gaan."
Door het medicijn Donidalorsen onderhuids te injecteren, wordt de aanmaak van prekallikreïne
geblokkeerd. (zie uitleg in dit Engelstalige filmpje) Al eerder onderzochten de Amsterdamse wetenschappers bij gezonde personen en bij twee patiënten met ernstige HAE of deze aanpak werkt. De resultaten waren veelbelovend. Dat leidde in 2020 tot een eerste publicatie in de New England Journal of Medicine (NEJM).
Amsterdams protocol
Inmiddels hebben Cohn en Fijen samen met Amerikaanse collega’s een groter dubbelblind placebogecontroleerd onderzoek afgerond bij 20 patiënten met ernstige HAE. De Amsterdammers schreven het protocol voor deze studie. Via loting kregen 6 patiënten een maandelijkse injectie met een placebo en de overigen met Donidalorsen. De resultaten van deze nieuwe studie hebben de onderzoekers 17 maart wederom in de NEJM gepubliceerd, een van de invloedrijkste tijdschriften over geneeskunde. Cohn is verheugd over de uitkomst. “Binnen de groep die het echte middel kreeg, daalde het aantal aanvallen met 97 procent. Op één patiënt na was iedereen aanvalsvrij. Wellicht heeft die ene patiënt wel baat bij een hogere dosis. Dat onderzoeken we nu.”
Geen ernstige bijwerkingen
Het medicijn blijkt niet alleen verbluffend goed te werken, het heeft ook geen ernstige bijwerkingen. Daarom kreeg de controlegroep na het onderzoek meteen de maandelijkse injectie Donidalorsen. Verder meldden de deelnemers volgens Cohn een enorme verbetering van de kwaliteit van leven. “Ze functioneerden beter, waren minder vermoeid en beter gestemd, gingen beter eten en waren grotendeels verlost van hun schaamte en angst. Hoe duur de nieuwe therapie is, moet nog blijken, vervolgt hij. “Eerst komt er een fase 3-onderzoek: een gelijksoortige studie, maar dan bij 84 patiënten. Uiteraard ben ik hoopvol gestemd. Het is natuurlijk fantastisch als HAE-patiënten totale controle krijgen over hun ziekte met een volstrekt normale kwaliteit van leven.”
Tekst: John Ekkelboom
Foto: Shutterstock
