In het TICK ME-onderzoek gaan wetenschappers kijken of herhaaldelijke blootstelling aan teken kan leiden tot tekenbetenimmuniteit in de mens. Hiervoor worden gezonde, vrijwillige proefpersonen drie tot vier keer blootgesteld aan meerdere teken, de zogenoemde ‘tekenchallenges’. De gebruikte teken komen uit een tekenkolonie die heel grondig is gecontroleerd. De teken zijn vrij van bekende ziekteverwekkers voor de mens. Eerder onderzoek met deze tekenkolonie veroorzaakte geen problemen bij de proefpersonen.
Immuun voor tekenbeet
Teken kunnen verschillende ziekteverwekkers met zich meedragen en overbrengen naar de mens. De bekendste is de Borrelia burgdorferi-bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Helaas is het mogelijk om de ziekte van Lyme vaker dan één keer te krijgen. Bij elke nieuwe tekenbeet is er opnieuw het risico op de ziekte van Lyme, want het lichaam bouwt geen immuniteit op tegen deze ziekte. Immuniteit tegen de beet van een teek bestaat wél. Deze immuniteit beschermt in meer of mindere mate tegen het krijgen van tekenbeetziekten, zoals de ziekte van Lyme. Bepaalde diersoorten, denk aan cavia’s en konijnen, blijken immuun te zijn voor teken en er zijn aanwijzingen dat deze immuniteit ook kan optreden bij mensen.
Niet goed vastbijten
Om onopgemerkt te blijven zitten, spuugt de teek allerlei eiwitten in de huid. Deze eiwitten zorgen ervoor dat de gastheer geen jeuk of pijn voelt ter plekke van de beet, maar ook dat het bloed niet stolt. Verschillende onderzoeken laten zien dat het oplopen van meerdere tekenbeten kan zorgen voor een afweerreactie in het lichaam tegen tekeneiwitten. Daardoor kan de teek zich niet goed vastbijten en ook geen ‒ of veel minder goed ‒ ziekteverwekkers zoals de ziekte van Lyme overdragen. Aanwijzingen voor het optreden van een dergelijke afweerreactie komen uit dieronderzoeken en indirecte bewijzen komen uit onderzoeken in mensen.
Boswachters
Het schijnt dat mensen die al vaak door teken zijn gebeten, zoals boswachters, het merken als ze opnieuw door een teek worden gebeten. De huid gaat jeuken en kleurt rondom de beet snel rood. Er wordt ook wel eens verteld dat de teken snel loslaten of zelfs doodgaan na de beet. Daarnaast hebben bevolkingsstudies laten zien dat mensen die jeuk of roodheid merken direct na een tekenbeet, minder vaak de ziekte van Lyme krijgen dan inwoners van dezelfde regio zonder deze gevoeligheidsreactie op een tekenbeet. De vragen die met het TICK ME-onderzoek moeten worden beantwoord is of tekenimmuniteit inderdaad bij mensen bestaat én welke tekeneiwitten hierbij betrokken zijn. Deze kennis kan worden gebruikt voor het ontwikkelen van een anti-tekenvaccin. Dit vaccin richt zich op de tekeneiwitten en zou meerdere tekenbeetziekten kunnen voorkomen.
Proefpersonen
Voor het TICK ME-onderzoek gaat Amsterdam UMC vanaf 23 mei op zoek naar gezonde vrijwilligers die, voor zo ver bekend, niet eerder door teken zijn gebeten. De vrijwilligers worden blootgesteld aan hele kleine teken, in het zogenaamde nimfenstadium (zie foto bij dit artikel). Deze worden een aantal dagen onder een speciale afgesloten pleister op de huid van de proefpersonen geplaatst. De teken voor het onderzoek komen uit een tekenkolonie die uitgebreid is gecontroleerd. De teken zijn vrij van bekende ziekteverwekkers voor de mens. Deze tekenkolonie is al eerder voor ander onderzoek met mensen ingezet, zonder dat daarbij problemen bij mensen optraden.
Meer informatie over dit onderzoek is te lezen op Stichting Biowetenschappen en Maatschappij. Vragen aan de onderzoekers zijn te stellen via de mail: tickme@amsterdamumc.nl
Dit onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door ZonMw.
Fotografie: Amsterdam UMC
