Psychiater en hoogleraar Stress en veerkracht Christiaan Vinkers van Amsterdam UMC ontvangt een prestigieuze ERC Consolidator grant van bijna 3 miljoen euro voor zijn project RHYTHM. In dit vijf jaar durende onderzoek wil hij ontrafelen of en hoe het 24-uurs ritme van het ‘stresshormoon’ cortisol bepaalt waarom sommige mensen beter tegen stress kunnen dan anderen. Kennis over dat ritme kan helpen om depressie en angststoornissen beter te behandelen. Ook bijzonder hoogleraar Katja van den Hurk Donorgezondheid ontvangt een ERC Consolidator grant om diepgravend onderzoek te doen naar de gezondheid van mensen die (vaak) bloedplasma doneren.

Een beetje stress helpt mensen om scherp te blijven, maar langdurige stress vergroot het risico op psychische klachten zoals depressie en angst. Het ‘stresshormoon’ cortisol speelt daarin een centrale rol. Dit hormoon volgt een duidelijk dag- en nachtritme, met hoge waarden in de vroege ochtend en lage waarden in de avond en nacht. Bij veel mensen met stressgerelateerde klachten lijkt dat ritme verstoord.

Het volledige etmaal volgen

Christiaan Vinkers gaat in het project RHYTHM onderzoeken of niet de hoogte van cortisolwaarden, maar vooral het ritme van cortisol bepaalt of er sprake is van ‘gezonde’ of ‘ongezonde’ stress. Hij richt zich daarbij niet alleen op het hormoon zelf, maar vooral op het patroon door de dag en nacht heen. “We weten al lang dat cortisol een belangrijke rol speelt bij stress, maar we hebben tot nu toe vooral losse momenten gemeten”, zegt Vinkers. “Met nieuwe technologie kunnen we nu de schommelingen gedurende het volledige etmaal volgen in het dagelijks leven van mensen. Dat opent echt een nieuwe wereld.”

Ritme herstellen met geneesmiddelen

Met RHYTHM wil Vinkers de stap zetten van losse metingen naar een dynamisch beeld van stresssystemen over de dag heen. “Als we beter begrijpen hoe verstoorde cortisolritmes samenhangen met kwetsbaarheid voor depressie en angst, kunnen we ook gerichter nadenken over nieuwe behandelingen”, aldus Vinkers. Denk bijvoorbeeld aan geneesmiddelen die het ritme herstellen, of aan leefstijlaanpassingen of digitale hulpmiddelen die het dag- en nachtritme ondersteunen.

Ook ERC Consolidator Grant voor onderzoek naar gepersonaliseerde plasmadonaties

De vraag naar plasma voor levensreddende medicijnen neemt toe. Bijzonder hoogleraar Donorgezondheid Katja van den Hurk gaat met de beurs van 1,6 miljoen euro de gevolgen van (vaak) plasma doneren in kaart brengen: “Te vaak doneren kan leiden tot ijzer- en eiwittekorten, met grotendeels onbekende gevolgen. Maar wat voor de één te vaak is, kan voor een ander relatief weinig zijn. Toch gelden in Europa uniforme richtlijnen, zonder oog voor verschillen tussen donors. DONOR-PROTECT gaat dat doorbreken”, legt Van den Hurk uit. Waar sommige donors verantwoord vaker kunnen doneren, zullen andere donors beter worden beschermd door ruimere intervallen of aanvullende interventies. Het resultaat: een duurzame, ethisch verantwoorde bloed- en plasmavoorziening voor heel Europa. Lees meer op de website van Sanquin.

De Consolidator grant is een subsidie, toegekend door de European Research Council (ERC), voor excellente onderzoekers om hun eigen programma uit te bouwen, met ideeën voor grensverleggend onderzoek.

Foto's: Adobe Stock