Het klinkt raar. Een vaccinatie die de tbc-bacterie in toom moet houden, kan helpen bij een besmetting van een luchtwegvirus. Even wat uitleg. Het gaat om het BCG-vaccin. BCG staat voor Bacillus Calmette-Guérin. Het is bijna honderd jaar oud en het was destijds bijzonder dat je je preventief kon beschermen tegen de ziekte tuberculose, een aandoening in de longen na een besmetting met een bacterie, de Mycobacterium tuberculosis.
Tbc kent soms een ernstig beloop. Zeker vroeger toen er nog geen antibioticum was om de bacteriën te bestrijden. Door vaccinatie en betere medicijnen is de ziekte nu goed te behandelen, zeker in de hoge-inkomenslanden. Elders eist de ziekte nog een hoge tol.
Afweersysteem
Hoe kan dit BCG-vaccin mogelijk effect hebben op virale luchtweginfecties? Knap legt uit over het afweersysteem. Er is het aangeboren en het verworven afweersysteem. Pas sinds een paar jaar is bekend dat het aangeboren afweersysteem te ”trainen” is. En toevallig krijgt het BCG-vaccin dat voor elkaar, zegt Knap. “Het idee is dat het vaccin de aangeboren afweer oppept en de afweer tegen virussen en andere ziekteverwekkers vergroot. Of dit klopt, wordt al onderzocht bij medewerkers in de gezondheidszorg en nu is het idee om te kijken of dit ook geldt voor oudere, kwetsbare mensen. Voor dit onderzoek zijn dat zestigplussers onder behandeling van een specialist of huisarts.”
Dat het BCG-vaccin iets doet tegen corona is niet helemaal speculatief. Het valt op dat corona in Afrika relatief minder vaste grond onder de voeten krijgt dan in andere delen van de wereld. “Een mogelijke verklaring is dat het BCG-vaccin daar op grote schaal aan kinderen wordt gegeven”, zegt hoogleraar Tropische geneeskunde Martin Grobusch, onder wiens leiding het onderzoek in Amsterdam UMC gebeurt. “Maar er zijn nog veel andere verklaringen hiervoor te geven.”
Vaccin of nepvloeistof
De opzet van het onderzoek is simpel. De helft van de vrijwilligers krijgt een nepvloeistof, de andere helft het vaccin. Vrijwilliger en onderzoeker weten niet wat ze krijgen. Daarna moet er regelmatig (wekelijks of om de veertien dagen) een vragenlijst worden ingevuld over de gezondheid. Dat kan telefonisch of via een app op de mobiele telefoon. Bij wie dat wilt, wordt bloed afgenomen voor nader onderzoek.
Na een half jaar is het onderzoek klaar. Knap: “Mocht blijken dat het BCG-vaccin inderdaad beschermt tegen luchtweginfecties dan krijgen alle vrijwilliger die de placebo hebben gekregen een aanbod voor een gratis vaccinatie. De reiskosten worden vergoed en degenen die per auto komen, krijgen een uitrijkaart voor de parkeergarage. Verder is er geen vergoeding.”
Meedoen
Wie wil meedoen aan het onderzoek kan zich melden via m.r.knap@amsterdamUMC.nl of 020 5663880. Alle patiënten onder behandeling van een specialist in het ziekenhuis of bij een huisarts voor hoge bloeddruk, suikerziekte of hoog cholesterol van 60 jaar en ouder kunnen dus meedoen. De deelnemer moet geen verminderde afweer hebben door hiv, een transplantatie of kanker. Ook geldt dat hij of zijn geen tuberculose heeft gehad of positief is getest voor covid-19.
