De Wereldgezondheidsorganisatie WHO rapporteert dat op heel veel plaatsen in de wereld sprake is van meer geweld binnen het gezin. Tijdens de lockdown zitten mensen op elkaars lip, werken thuis of verliezen hun baan, hebben financiële problemen, hebben kinderen thuis die niet naar de opvang of school waardoor ze thuis onderwezen worden.
“Het zijn allemaal factoren die stressverhogend werken die waarschijnlijk verklaren waarom er vaker geweld voorkomt”, zegt Roseboom die haar oproep publiceerde in de British Medical Journal. “We moeten geweld achter de voordeur zien te voorkomen. Preventie van geweld binnen het gezin kan veel ellende in de toekomst voorkomen.”
Geweld voorkomen
Roseboom noemt twee voorbeelden van programma’s die bewezen effectief zijn in het voorkomen van geweld: het verstrekken van microkredieten aan vrouwen waardoor ze economisch zelfstandig worden. De tweede is het VoorZorg programma waarin jonge zwangere vrouwen worden geholpen zich voor te bereiden op het moederschap.
Vicieuze cirkel
Roseboom wil meer investeren in voorkomen van geweld achter de voordeur omdat er een vicieuze cirkel bestaat van geweld. De meeste plegers zijn vroeger als kind zelf slachtoffer geweest. “Dus als er meer huislijk geweld plaatsvindt, zijn er niet alleen meer slachtoffers maar ook meer potentiële toekomstige daders. We weten dat mishandeling vaak begint tijdens de zwangerschap. En als het geweld daarvoor al plaatsvond, wordt het in die periode vaak erger.”
Vrouwen die tijdens de zwangerschap slachtoffer zijn van geweld, bevallen vaker te vroeg en hun kinderen hebben vaker een slechtere start. Deze kinderen zijn minder veilig gehecht en hebben meer gedragsproblemen. Dit kan een fysieke oorzaak hebben.
"Het werkt als volgt”, legt Roseboom uit. “De ongeboren baby is gevoelig voor invloeden van buitenaf, en voor stress-veroorzakers. Dat heeft een blijvende invloed op de ontwikkeling, structuur en functie van de organen.”
Eerste twaalf weken
Alle organen worden aangelegd in de eerste 12 weken na de bevruchting. Roseboom: “Je hart bijvoorbeeld, is toen al gemaakt. Daarmee moet je het de rest van je leven doen, want je kunt na de geboorte geen hartcellen meer maken. Dat geldt ook voor de nieren, lever, longen en alvleesklier. De organen die snel groeien zijn het kwetsbaarst. Ook de hersenen ontwikkelen zich voor een groot gedeelte voor de geboorte, al gaat deze ontwikkeling daarna nog door. Blootstelling aan stress voor de geboorte heeft dus een blijvende invloed op de structuur van de hersenen en beïnvloedt het gedrag van kinderen.”
Roseboom vergelijkt het met een zaadje en de plek waar het geplant wordt: “Als je een zaadje plant in een vruchtbare voedingsbodem dan is de groei en ontwikkeling van dat zaadje heel anders dan wanneer je hetzelfde zaadje in de zandbak stopt. Daar is de voedingsbodem minder rijk. Ook bij een kind zijn dan de groei en ontwikkeling niet optimaal en de reservecapaciteit van veel organen is minder. Dat maakt hen gevoeliger voor stress, ook in hun latere leven.”
Invloed stress
“Er wordt vaak gedacht dat stress tijdens de zwangerschap geen invloed heeft op het ongeboren kind. Het is veilig in de baarmoeder en invloeden van buitenaf zijn ver weg. Maar dat is niet waar. Er is een enzym in de placenta dat het ongeboren kind beschermt tegen het stresshormoon cortisol. Dit enzym (voor de kenner 11-beta hydroxysteroid dehydrogenase) zet actief cortisol om in inactief cortison, zodat de baby geen stress ervaart als de moeder gestrest is.
Maar bij verhoogde niveaus van stress werkt dit enzym minder goed. Er ‘lekt’ cortisol naar de baby. Het stresshormoon stelt de thermostaat in de hersenen van het ongeboren kind anders af dan zonder die hoge hoeveelheden stresshormoon. Daardoor reageert het kind blijvend anders op stress. Je zou kunnen zeggen dat stress wordt ingebakken in het brein, je kunt het aflezen aan het DNA, dat anders is afgesteld bij blootstelling aan stress.”
Signaal
Op de brief zelf heeft Roseboom een enkele reactie gehad, maar de publicatie is wel een signaal geweest voor de internationale gemeenschap dat er harder aan getrokken moet worden om geweld te voorkomen. Het doel daarvan is om de vicieuze cirkel van slachtoffer die dader wordt te doorbreken en zo de overdracht van geweld van generatie op generatie te stoppen.
Tekst: Ingrid Lutke Schipholt
Beeld: Shutterstock
