Bij 90 van de 98 patiënten die tussen juni en oktober 2020 drie maanden na ontslag uit het ziekenhuis de post-covid poli van Amsterdam UMC bezochten, is een voorschrijffout gemaakt. Dat schrijven Rashudy Mahomedradja, Tessa van den Beukel en collega’s deze maand in het tijdschrift BMC Emergency Medicine. Van die 90 ondervonden 8 patiënten daadwerkelijk hinder van de voorschrijffouten. “In géén van deze patiënten heeft dit geleid tot een medische calamiteit”, benadrukt longarts Kirsten Kalverda, mede-oprichter van de post-covid poli van het Amsterdam UMC en ook één van de auteurs van het artikel. “Maar deze studie drukt ons allemaal met de neus op de feiten: in tijden van crisis moet er aandacht uit blijven gaan naar het juist voorschrijven van medicatie.”
Stressvol
Dat het werk in de ziekenhuizen, zeker in de eerste maanden van de corona-crisis, af en toe stressvol was, mag niemand nog verbazen. Het crisisbeleid was erop gericht om de zorg behapbaar te houden en genoeg beschermende materialen te hebben voor zorgverleners. En dat lukte in de eerste maanden maar net. “We kregen al vroeg in de crisis de indruk dat de standaard aanpak om medicatiegebruik bij opname te controleren en te verifiëren met de patiënt, niet meer uitgevoerd kon worden”, vertelt apotheker en klinisch farmacoloog in opleiding Mahomedradja. “Bovendien mocht ons Farmacotherapie-team, een gespecialiseerd team van artsen en apothekers dat zich inzet voor het veilig voorschrijven, uit veiligheidsoverwegingen nauwelijks meer bij de patiënten komen.”
Samen met klinisch farmacoloog Van den Beukel, destijds plaatsvervangend voorzitter van dat Farmacotherapie-team op de locatie VUmc, besloot Mahomedradja daarom in de eerste maanden van de corona-crisis projecten op te zetten om de medicatie te analyseren en de medicatieveiligheid te bevorderen. Eén daarvan was een project op de post-covid-poli.
Slecht gereguleerde bloeddruk
Onder de eerste 98 patiënten die de post-covid poli drie maanden na hun ontslag uit het ziekenhuis bezochten, bleken inderdaad voorschrijffouten te zijn gemaakt. Mahomedradja: “Eén van de – gelukkig spaarzame – gevallen waarbij daadwerkelijk bijwerkingen optraden, betrof een patiënt die tijdens opname medicijnen kreeg voorgeschreven tegen een te hoge bloeddruk. Maar bij ontslag werd de dosering niet aangepast. Drie maanden later, tijdens de controle op de post-covid-poli, bleek deze patiënt duizelig te zijn bij het opstaan, vanwege een te lage bloeddruk.”
“Gelukkig heeft dit niet voor onherstelbare problemen gezorgd”, benadrukt Van den Beukel. “Maar het geeft wel aan hoe makkelijk het mis kan gaan. Er waren veel wisselingen op de afdelingen, van artsen maar ook van patiënten. Daarnaast stonden de huisartsen ook onder druk. De juiste overdracht van informatie rondom medicatie schoot er soms bij in.”
Kwetsbaar opstellen
De publicatie over de voorschrijffouten kwam niet zonder slag of stoot tot stand, vertellen de auteurs. “Twee tijdschriften wezen het stuk af, omdat alle patiënten in de studie uit één ziekenhuis kwamen”, vertelt Van den Beukel. “Statistisch gezien is dat inderdaad een zwakke basis, maar toch vonden we het heel belangrijk om deze resultaten wél met collega’s te delen, zowel nationaal als internationaal. We denken namelijk dat ons ziekenhuis bepaald niet uniek was in deze crisistijd. Vanuit heel Nederland werden patiënten naar ons overgeplaatst. We vermoeden dat dit soort voorschrijffouten in meer ziekenhuizen zijn gemaakt, maar dat hebben we niet kunnen onderzoeken.”
“Natuurlijk zijn we ons er wel van bewust dat we ons kwetsbaar opstellen met dit verhaal. We vertellen eigenlijk aan de buitenwereld: dit hadden we beter kunnen doen. Maar we willen ervoor waken dat dit wordt geframed als ‘slechte zorg’. Los daarvan hoort het evalueren van de zorg, zeker in tijden van crisis, tot je zorgplicht. Of zoals de beroemde Amerikaanse jurist Mark McCormack het ooit zei: ‘Een crisissituatie kent twee fases: in de eerste fase beheers je de crisis en in de tweede leer je ervan. Succes bereik je pas nadat je beide hebt gedaan’.”
Druk van de ketel
Inmiddels wordt de post-covid poli van Amsterdam UMC afgebouwd, vertelt longarts Kalverda. “De druk is op dit moment van de ketel. Het merendeel van de ex-covid patiënten herstelt goed en hoeft niet apart te worden terug gezien. De oude vangnetten binnen de zorg zijn weer terug, inclusief medicatieverificatie bij ziekenhuisopname en de belangrijke eerstelijnszorg door de huisartsen. Want ook die stonden onder zware druk”, weet Kalverda. “En anders dan in het begin van de crisis, toen alleen de directe verzorgenden bij een patiënt mochten, mag ook het Farmacotherapie-team weer op afdelingen komen.”
“Dat ‘F-team’ is uniek in Amsterdam UMC”, benadrukt Mahomedradja. “Het heeft duidelijk zijn nut bewezen. Daarnaast is het belangrijk gebleken om vooral in een crisissituatie verschillende veiligheidssystemen binnen de zorg en specifiek in het ziekenhuis intact te houden. Dát is de boodschap van onze publicatie.” Bijna Cruijffiaans voegt Mahomedradja daaraan toe: “Je ziet het pas als je het weet!”
Tekst: Rob Buiter
Foto: Shutterstock
