Het is een andere benadering dan de meeste onderzoekers gewend zijn: uitzoeken wat de gevolgen zijn van het níet geven van een behandeling. Toch is het antwoord belangrijk voor zowel de patiënt zelf – vanwege mogelijke bijwerkingen – als voor de maatschappij die de kosten ophoest voor alle medische zorg. ZonMw riep voor dit soort onderzoek een financieringsprogramma in het leven: ZE&GG (Zorgevaluatie en Gepast Gebruik). Dit programma stimuleert onderzoek waarmee we te weten komen welke zorg voor welke patiënt op welk moment het meest gepast is. Zodra deze kennis er is, moet deze ook worden omgezet in nieuwe richtlijnen voor behandelingen.
In dit geval gaat het om mensen die een herseninfarct krijgen – jaarlijks zo’n 40.000 in Nederland – of een TIA (tijdelijke afsluiting van een bloedvat in de hersenen), jaarlijks 60.000 mensen. Ongeveer 40 procent van hen is ouder dan 75 jaar.
Vervelende bijwerkingen
Om de kans op herhaling van dit soort vaatziekten te verkleinen, worden cholesterolverlagende medicijnen voorgeschreven, statines. Neurologiehoogleraar en hoofdonderzoeker van de studie naar het behandelen van kwetsbare ouderen met statines, Renske van den Berg-Vos: “Bij jonge mensen is bewezen dat die statines een nieuw hart- of herseninfarct kunnen voorkomen. Maar of dit ook voor kwetsbare oudere patiënten geldt, is onbekend. De huidige richtlijnen hierover zeggen tegenstrijdige dingen.”
Wat meespeelt: de redenen waarom mensen een herseninfarct of TIA krijgen, veranderen met de leeftijd. De risicofactoren die bij jongere patiënten met hart- en vaatziekten een rol spelen, zoals een hoog cholesterol en soms daardoor aderverkalking, kunnen bij ouderen weer heel anders zijn. Bij ouderen ligt de oorzaak voor een herseninfarct of TIA vaker in het hart en is de levensverwachting korter. En dan is het dus onduidelijk of statines iets doen tegen aderverkalking.
“Bovendien kunnen deze medicijnen vervelende bijwerkingen hebben”, zegt internist ouderengeneeskunde Majon Muller, die ook betrokken is bij het onderzoek. Een veel voorkomende bijwerking is spierpijn of spierkrampen, wat invloed heeft op de mobiliteit van ouderen. Ook duizeligheid, hartkloppingen en maag- en darmklachten komen voor, naast interacties met medicijnen die iemand al slikt. Muller: “Mogelijk hebben kwetsbare ouderen er dus helemaal geen baat bij, terwijl er wel nadelen zijn. Hoogleraar Huisartsgeneeskunde Eric Moll van Charante vult aan: “Vaak slikken deze ouderen al veel verschillende medicijnen, tussen de 10 en 15 per dag. Wij verwachten als onderzoekers dat de baten niet opwegen tegen de kosten.”
6 jaar
Reden genoeg om bij kwetsbare ouderen te onderzoeken of de kwaliteit van leven beter is wanneer zij geen statines slikken na een herseninfarct of TIA. Aan de studie zullen 2 verschillende groepen patiënten meedoen: ouderen die al een statine gebruikten (en daar tijdens de studie mee stoppen) en ouderen die nog geen cholesterolverlager slikten toen ze door een herseninfarct of TIA werden getroffen. In totaal willen de onderzoekers zo’n 1200 patiënten opnemen in de studie, die in totaal 6 jaar gaat duren.
Foto: Shutterstock
