Operatiekamers zijn verantwoordelijk voor een groot deel van het totale ziekenhuisafval. Dit moet minder. Verschillende organisaties uit binnen- en buitenland, met als coördinerend centrum Amsterdam UMC, hebben daarom de handen ineengeslagen. In het project ReUsable gaan ze onderzoeken hoeveel duurzamer operaties kunnen worden. Het project heeft een totale projectbegroting van 1 miljoen euro.

De Nederlandse zorgsector veroorzaakt 7 procent van de nationale CO2-uitstoot en gebruikt 13 procent van de grondstoffen. Ruim 4 procent van al het afval in Nederland komt uit de zorg, en de operatiekamers zijn verantwoordelijk voor 20 tot 30 procent van het totale ziekenhuisafval.

Ongebruikte items niet weggooien

Bij Amsterdam UMC worden al twee en een half jaar wasbare OK-mutsen gebruikt, wat het energieverbruik iets heeft teruggedrongen. Maar een groot deel van het afval uit de operatiekamers bestaat uit disposable procedure trays. Deze trays bevatten alle producten die per operatie nodigzijn, zoals wegwerpbare steriele operatiejassen, afdekmateriaal en andere materialen zoals kommen, gazen en spuiten. De productie van deze trays kost energie en draagt bij aan de afvalberg, omdat ze na elke procedure worden weggegooid.
Het is ook mogelijk om zogeheten hybride procedure trays te gebruiken, die deels herbruikbaar zijn. Deze trays bevatten herbruikbare textiele jassen en afdekdoeken. Alle materialen zijn bovendien apart verpakt, zodat de ongebruikte items niet weggegooid hoeven te worden.

Kosten, besparing en duurzaamheid

Op dit moment wegen de kosten van hergebruik (vanwege de kosten voor transport en wassen) niet op tegen de duurzaamheidswinst. De leden van de projectgroep ReUsable, onder wie onderzoeker en aanvrager van de subsidie Dorien Salentijn en anesthesioloog en oprichter van het Centrum voor Duurzame Zorg Niek Sperna Weiland van Amsterdam UMC, verwachten dat dit anders kan: een volledige overgang naar grootschalig gebruik van herbruikbare proceduretrays levert voordelen op grote schaal op en verlaagt uiteindelijk de kosten.
Project ReUsable gaat de potentie van dit duurzame businessmodel testen met kennis van de levenscyclus van bestaande en hybride trays en met behulp van gezondheids-economische evaluatiemethoden. Het doel is om te berekenen hoeveel duurzamer operaties kunnen worden en welke kosten en besparingen dit oplevert. Daarnaast willen ze professionals informeren over welke gedragsveranderingen kunnen zorgen voor verduurzaming in de praktijk.

Milieuwinst rond medische wegwerpartikelen

Ook aan een ander duurzaamheidsproject werkte Niek Sperna Weiland - samen met 5 andere Amsterdam UMC’ers - mee: de NFU heeft recent een shortlist van 22 wegwerpartikelen (disposables) opgesteld waarmee op korte termijn de meeste milieuwinst te behalen is. Bij elk wegwerpartikel zijn adviezen gegeven om bijvoorbeeld het gebruik te verminderen of om over te stappen naar herbruikbare producten.

ReUsable is een samenwerking tussen: Amsterdam UMC, OLVG, LUMC, VIROS (Oostenrijk), ASKER Health Care Group (Zweden), Rudolf Heintel Gesellschaft mbH (Oostenrijk), Evercare Medical (Zweden), CleanLease en MVO-Nederland.
Het project duurt 2 jaar en heeft financiering ontvangen van ZonMw, VINNOVA (Zweden) en FFG (Oostenrijk), onder het framework van Transforming Health and Care Systems, van het EU Horizon Europe Research and Innovation Programme.

Foto: Adobe Stock