Een dubbeloratie komt een heel enkele keer voor, maar een driedubbele oratie, dat is echt hoogst uitzonderlijk. Toen Folkert Asselbergs, Steven Chamuleau en Robert Klautz bij de pedel voorstelden dat ze met z’n drieën tegelijk zouden oreren, was het even stil aan de andere kant van de lijn. Vrijdag 10 januari was het zover: de drie hoogleraren van het Amsterdam UMC Hartcentrum hielden samen hun oratie.
Asselbergs, Chamuleau en Klautz zijn al hoogleraar – in Utrecht en Leiden. Nu zijn ze herbenoemd als hoogleraar aan de UvA. Dat ze dit markeren door samen te oreren, is niet zonder reden. De toekomst van de hartzorg wordt volgens hen steeds meer bepaald door samenwerking tussen de verschillende cardiologische disciplines: cardiologie, interventiecardiologie en cardiothoracale chirurgie. Geen silo-denken meer, waar deze gezamenlijk oratie al een mooi voorbeeld van is.
Nieuwe Hartcentrum
Amsterdam is de bakermat van de cardiologie in Nederland, volgens de drie hoogleraren. Niet alleen werkte hier een reeks van baanbrekende cardiologen en hartchirurgen, in Amsterdam ontstond bijvoorbeeld ook de allereerste Eerste Hart Hulp van Nederland. Ook nu worden er stappen gezet om ingericht te zijn op de toekomst. Zo wordt in 2026 het nieuwe Amsterdam UMC Hartcentrum opgeleverd, met negen hypermoderne hartkatheterisatiekamers en een state-of-the-art interventie MRI-suite. Hiermee heeft Amsterdam UMC het grootste hartcentrum in Nederland.
De drie hoogleraren schetsten met brede streken het perspectief van de cardiovasculaire zorg in de verdere toekomst, waarbij de rol van ziekenhuis en zorgverleners fundamenteel verandert. Bijvoorbeeld AI en gentechnologie gaan de cardiologie sterk veranderen. Ook de organisatie van de zorg zal er tegen die tijd heel anders uit gaan zien.
Revolutie in de cardiologie
Chamuleau verwacht veel van revolutionaire genetische behandeltechnieken, zoals crispr-cas, vertelde hij. “Wereldwijd zijn onderzoekgroepen bezig om met deze techniek cardiovasculaire ziekten als hoge bloeddruk en te hoog cholesterol definitief te gaan behandelen. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Dit soort ontwikkelingen veroorzaken een revolutie voor het vak cardiologie, want dit zijn de twee grootste risicofactoren voor atherosclerose.” Als deze aandoeningen verdwijnen, zullen in de toekomstige praktijk structureel hartlijden en hartfalen een veel grotere plek gaan innemen.
Om op die toekomst voorbereid te zijn, is er een radicale verandering nodig, zei Chamuleau: “Het huidige opleidingssysteem is ontoereikend. We hebben professionals nodig die met andere tools goed snappen wat nieuwe ontwikkelingen betekenen voor ons vakgebied.” Het Hartcentrum van de toekomst heeft een staf, zo schetste hij, die bestaat uit een combinatie van medisch specialisten, technisch geneeskundigen en ingenieurs met kennis van kunstmatige intelligentie. “Holistische experts op het gebied van cardiologie met een brede kennis van hart- en vaatziekten, gecombineerd met kennis van technologie en kunstmatige intelligentie. Daarnaast de cardiovasculaire interventieteams die, al dan niet minimaal invasief, de ingrepen uitvoeren.”
Virtueel Hartcentrum
De klassieke verdeling in specialismen zal verdwijnen, maar ook de samenwerking tussen instellingen zal wijzigen. Nu al zijn er stappen gezet om tot netwerkzorg te komen. Neem het Netwerk Aangeboren Hartafwijkingen, waarin de Hartcentra van Amsterdam, Leiden, Utrecht en Groningen samenwerken. Regionale samenwerking en afstemming in Noord-Holland en Flevoland hebben vorm gekregen in het netwerk van elf ziekenhuizen in CardioNovo+.
Robert Klautz schetste het toekomstperspectief waarbij de cardiochirurgische zorg veel meer is georganiseerd als een virtueel hartcentrum, een keten met verschillende fysieke locaties. “Door iets vaker te doen, word je er beter in. In een hoogtechnologisch vak als de cardiothoracale chirurgie is het aantal ingrepen per chirurg erg belangrijk. Door in netwerken samen te werken en expertise te concentreren, kunnen we het aantal operaties per chirurg doen toenemen. Je levert je expertise daar waar de infrastructuur het beste is.”
Als voorbeeld noemde hij de mitralisklepchirurgie, waarin Amsterdam UMC en het LUMC nu al samenwerken. “Hoe mooi zou het zijn als we dit kunnen uitbreiden met andere ziekenhuizen? Ik denk aan het OLVG en het Haga in Den Haag. Als wij samen met die huizen één netwerk zouden vormen, ontstaat het grootste centrum van Europa.”
Democratisering van kennis en data
We gaan toe naar een situatie waarbij fysieke zorg wordt verplaatst naar buurtcentra of thuis, vervolgde Asselbergs, terwijl complexe behandelingen plaatsvinden in gespecialiseerde ziekenhuizen binnen een virtueel netwerk. Artificial Intelligence speelt hierin een centrale rol door administratieve handelingen te vergemakkelijken en behandelingen te optimaliseren.
AI zal ook gaan leiden tot een ‘democratisering van kennis’, verwacht Asselbergs. Bijvoorbeeld door patiënten beter te informeren via AI-avatars die na een consult vragen kunnen beantwoorden in begrijpelijke taal. Dat vermindert de kennisachterstand tussen arts en patiënt. Via persoonlijke platforms zullen patiënten hun gezondheidsdata zelf kunnen beheren, wat hen meer regie geeft over hun zorg, terwijl AI afwijkingen detecteert en begeleiding biedt.
“AI zal helpen bij het selecteren van de juiste behandeling in het juiste centrum”, voorspelde hij. “Als de diagnose is gesteld kan AI de verschillende behandelopties vervolgens op een rij zetten, waarna de arts samen met de patiënt in een shared-decision-model de meest wenselijke behandeling bespreekt. Want ondanks de voordelen van AI kan het nooit de menselijke interactie in de zorg volledig vervangen.”
Anatomische les van dr. Nicolaes Tulp
De drie hoogleraren begonnen hun verhaal met de Anatomische les van dr. Nicolaes Tulp, geschilderd door Rembrandt. Dat beroemde schilderij verbeeldt het begin van de academisch geneeskunde. Maar zoals Chamuleau de toekomst van de cardiologische en cardiochirurgische zorg samenvatte: “De tijden van Tulp behoren tot het verleden; het zorgteam zal diverser zijn dan ooit. Geen grenzen meer van specifieke specialisten, geen grenzen van ziekenhuizen, geen grenzen aan technologie.”
Foto: Alec Lange van Studio Bon Chef
