De ZonMw Open Competitie is er voor nieuwsgierige geesten en vernieuwende samenwerkingen. Het programma stimuleert creatieve, grensverleggende wetenschap die ontstaat wanneer disciplines elkaar versterken. Het is bedoeld voor onderzoekers uit twee of meer vakgebieden die samen Team Science vormgeven. Wie geselecteerd wil worden, moet niet alleen uitblinken in wetenschap. Ook het delen van resultaten en de toepassing in de praktijk tellen mee.
Lees hieronder de 4 gehonoreerde projecten waarvan Amsterdam UMC de trekker is:
Op zoek naar effectievere anti-tumortherapieën
De micro-omgeving van alvleesklierkanker bestaat uit een complex netwerk van tumorcellen, bindweefsel en immuuncellen. Die omgeving verandert voortdurend en draagt bij aan immuunsupressie - het onderdrukken van afweerreacties. Hoogleraar Moleculaire celbiologie en immunologie Yvette van Kooyk en collega’s onderzoeken hoe abnormale sialylering (het toevoegen van suikermoleculen aan eiwitten) de afweer verder kan verzwakken. Bepaalde suikers binden namelijk aan zogeheten Siglec-receptoren op immuuncellen, waardoor die cellen minder actief worden. Door dit mechanisme beter te begrijpen hopen de onderzoekers bij te dragen aan nieuwe, effectievere anti-tumortherapieën.
Hoe verwerken levercellen cholesterol?
Cholesterol is essentieel voor het lichaam, maar een verstoorde verwerking ervan kan bijdragen aan ziekten zoals leververvetting, kanker en neurodegeneratie. In het project ODYSSEUS onderzoekt onder andere Noam Zelcer, hoogleraar Moleculaire regulatie van metabolisme, hoe levercellen cholesterol verwerken. Hierbij is bijzondere aandacht voor lysosomen - kleine compartimenten die als een soort distributiecentrum functioneren. Hoe cholesterol daaruit wordt vrijgegeven en naar andere delen van de cel wordt getransporteerd, is nog onvoldoende begrepen. Door dit proces in kaart te brengen, willen de onderzoekers nieuwe aangrijpingspunten vinden voor de behandeling van cholesterolgerelateerde aandoeningen.
De sleutelrol van B-cellen bij reumatoïde artritis
Reumatoïde artritis (RA) is een chronische ontstekingsziekte van de gewrichten. B-cellen spelen daarin een sleutelrol: zij zetten ontstekingsreacties in gang die kunnen leiden tot pijn, functieverlies en een sterk verminderde levenskwaliteit. Hoe deze schadelijke cellen ontstaan en in stand blijven is nog grotendeels onbekend, vooral omdat dit zich afspeelt op lastig bereikbare plekken in het lichaam. Het doel van dit project is om specifieke B-cellen afkomstig van verschillende delen van het afweersysteem (zoals bloed, lymfeklieren, beenmerg en ontstoken gewrichtsweefsel) in verschillende fasen van RA te bestuderen. Hoogleraar Reumatologie Sander Tas: “We onderzoeken hoe deze cellen veranderen en hoe ze kunnen worden gestopt om schade te voorkomen. De resultaten kunnen helpen om nieuwe behandelingen te ontwikkelen om RA te voorkomen of beter te beheersen, de gezondheid van patiënten te verbeteren en de zorgkosten te verlagen. Deze strategie kan ook nieuwe inzichten bieden voor andere auto-immuunziekten.”
Plotselinge hartdood: de rol van het Purkinje-netwerk
Bij sommige jonge mensen treedt plotselinge hartdood op als gevolg van hartritmestoornissen, vaak veroorzaakt door genetische mutaties. In het geval van mutaties in het DPP6-gen speelt het Purkinje-netwerk – een essentieel onderdeel van het prikkelgeleidingssysteem van het hart – vermoedelijk een sleutelrol. Het prikkelgeleidingssysteem is een netwerkje van speciale cellen in de hartspier die elkaar in een domino-effect een elektrische prikkel doorgeven. Die prikkel stimuleert de hartspier om zich samen te trekken. Onderzoekers Carol Ann Remme, Elisabeth Lodder en Pieter Postema bestuderen hoe die mutaties in dat DPP6-gen de elektrische prikkels in het hart precies beïnvloeden. Daarbij maken ze gebruik van zowel diermodellen als hartcellen die gekweekt zijn uit stamcellen van patiënten. Dit kan leiden tot betere risico-inschatting én nieuwe behandelstrategieën.
Beeld: Adobe Stock
