Jonge en fitte patiënten met teruggekomen agressieve lymfeklierkanker kregen tot nu toe hoge dosis chemotherapie gevolgd door stamceltransplantatie, een zware behandeling. CAR-T-celtherapie, een innovatieve vorm van immuuntherapie, biedt een betere kans op overleving bij deze patiënten. Bovendien is hun kwaliteit van leven sneller op het oude niveau. Dit blijkt uit een studie door onderzoekers van o.a. M.D. Anderson Cancer Center (V.S.) en Amsterdam UMC Cancer Center Amsterdam, UMC Groningen, UMC Utrecht en Erasmus MC. “Voor het eerst in 30 jaar zien we verbetering voor deze patiënten”, zegt Marie José Kersten, hoogleraar hematologie in Amsterdam UMC en een van de hoofdonderzoekers.

Aan de grote internationale studie, de ZUMA 7-studie, deden in totaal 359 fitte patiënten mee met recidief lymfeklierkanker (specifiek diffuus grootcellig B-cel lymfoom, DLBCL) 77 ziekenhuizen over de hele wereld werkten mee. De eerste patiënt in Europa werd in Amsterdam UMC behandeld. De onderzoekers vergeleken 4 jaar lang 2 groepen patiënten: de ene groep kreeg de standaardbehandeling: hoge dosis chemotherapie en stamceltransplantatie. De andere groep kreeg CAR-T-celtherapie. Van de patiënten in de eerste groep kon twee derde de geplande stamceltransplantatie niet ondergaan, meestal omdat de ziekte niet reageerde op chemotherapie. 94% van de patiënten in de tweede groep waren wel fit genoeg voor hun geplande CAR-T-celtherapie.

10% hogere overleving

De overleving van deze laatste groep was aanzienlijk beter. Ook de kwaliteit van leven van de met CAR-T-celtherapie behandelde patiënten was sneller op het oude niveau. Kersten licht toe: “Absoluut gezien zagen we dat in de met CAR-T-celtherapie behandelde groep na 4 jaar nog 55% van de patiënten in leven was, tegen 46% van de patiënten die de standaardbehandeling kregen. Dit komt neer op bijna 10% hogere overleving. Voor het eerst in 30 jaar zien we verbetering in behandeling voor deze patiënten en ook nog aanzienlijk beter.”

Vervolgonderzoek

Deze uitkomst zal de manier van behandelen veranderen voor patiënten met deze vorm van lymfeklierkanker. “Helaas is het nog altijd zo dat een aanzienlijk deel van de patiënten overlijdt aan de gevolgen van lymfeklierkanker. Meer onderzoek is nodig om de behandeling verder te verbeteren”, zegt Kersten. Kersten werkt mee aan een vanuit UMC Groningen geïnitieerd onderzoek naar verbetering van de behandeling. Daarbij wordt onder andere gekeken naar het verhogen van de kwaliteit van de CAR-T-cellen en naar het verminderen van tijd en kosten van de behandeling.

Landelijk overleg

Kersten behandelde zo’n 6 jaar geleden de eerste patiënten in Nederland met CAR-T-celtherapie in studieverband. Deze therapie is inmiddels standaardtherapie geworden voor patiënten waarbij de ziekte meerdere malen is teruggekomen. Onder andere om deze therapie, die intensief en ook erg duur is, doelmatig in te kunnen zetten, worden alle patiënten die hiervoor in aanmerking komen twee keer per week besproken in een landelijk overleg. “Niet iedereen is fit genoeg om deze intensieve behandeling te ondergaan en we willen voorkomen dat patiënten ernstige bijwerkingen krijgen als de kans dat de behandeling aanslaat erg klein is. Ook vervolgen we alle verwezen patiënten in een landelijke database en proberen we daar zoveel mogelijk van te leren, onder andere over de effectiviteit, de bijwerkingen en de kwaliteit van leven van behandelde patiënten.”

Standaardtherapie en CAR-T-celtherapie in het kort

Agressieve lymfeklierkanker (diffuus grootcellig B-cel lymfoom, DLBCL) is de meest voorkomende vorm van lymfeklierkanker in Nederland, met 1.400 nieuwe patiënten per jaar. Ongeveer 60% van de patiënten kan worden genezen met de eerstelijnsbehandeling (een combinatie van chemotherapie en immuuntherapie). Als de ziekte niet reageert op de eerstelijnsbehandeling of binnen een jaar na afronden van de behandeling terugkomt, is de prognose helaas niet goed. Jonge, fitte patiënten ondergaan dan een hoge dosis chemotherapie en als deze aanslaat een stamceltransplantatie met hun eigen stamcellen. CAR-T-celtherapie is een nieuwe vorm van immuuntherapie, waarbij de afweercellen, dit zijn de T-cellen, van de patiënt in het laboratorium worden voorzien van een soort antenne (de ‘’CAR’’) waarmee ze een eiwit op de lymfeklierkankercel herkennen. Nadat er in het laboratorium miljoenen van deze cellen zijn gekweekt, worden ze na een milde vorm van chemotherapie teruggegeven aan de patiënt. Eenmaal in het lichaam van de patiënt gedragen de CAR-T-cellen zich als een levend medicijn: ze vermenigvuldigen zich verder en gaan op zoek naar de tumorcellen, die ze kunnen opruimen. Hierbij kunnen wel ernstige bijwerkingen ontstaan zoals hoge koorts, lage bloeddruk en neurologische klachten.

De resultaten van de studie naar CAR-T-celtherapie zijn gepubliceerd in het New England Journal of Medicine. Gelijktijdig presenteerden de onderzoekers dit resultaat op een groot Amerikaans oncologiecongres (ASCO).

Fotografie: Shutterstock