De micro-organismen in de darmen van veel mensen met overgewicht maken in verhoogde mate alcohol, ontdekte internist Max Nieuwdorp een paar jaar terug. Het afbreken van die overmatige alcohol leidt tot leververvetting, wat weer risico’s geeft op ernstige ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten. Voor een groot onderzoek naar de achterliggende oorzaken van overmatige alcoholproductie ontvangt Nieuwdorp nu een ERC Advanced beurs van 2,5 miljoen euro. Uiteindelijk hoopt hij een manier te vinden om een teveel aan geproduceerde alcohol in de darmen, en daarmee de gerelateerde ziekten, te voorkomen.

In 2022 publiceerden hoogleraar Inwendige geneeskunde Max Nieuwdorp en zijn team een studie in Nature Medicine over eigen alcoholproductie in de darmen van patiënten met overgewicht. “Onze bevindingen toonden aan dat er bij de omzet van suikers in de darmen van deze patiënten veel te veel alcohol vrijkomt, tot bijna een halve liter whiskey aan alcohol. Dat komt doordat de samenstelling van het microbioom (verzameling van micro-organismen) in hun dunne en dikke darm verstoord is. Het lijkt erop dat een veranderde zuurgraad hierbij een rol speelt”, legt Nieuwdorp uit.

Bij de omzet van suikers in de darmen van patiënten met overgewicht komt veel te veel alcohol vrij, tot bijna een halve liter whiskey aan alcohol
Max Nieuwdorp
Hoogleraar Inwendige geneeskunde

Lever moet hard werken

Voor de patiënten kan veel alcohol in de darmen grote gevolgen hebben. “De lever moet, net zoals met alcohol uit drank, hard werken om de grote hoeveelheid alcohol af te breken, en dat gebeurt door het als vet op te slaan. Hierdoor krijgen mensen een vette lever die uiteindelijk kan gaan ontsteken en kan leiden tot ernstige aandoeningen als levercirrose en hart- en vaatziekten”, aldus Nieuwdorp. Bijna 1 op de 5 volwassenen in Nederland heeft overgewicht en meer dan 80% van hen heeft leververvetting. Nieuwdorp vermoedt dat veel suiker in ons moderne dieet te maken heeft met de verhoogde alcoholproductie in de darmen. Met het Europese geld uit de ERC Advanced beurs gaat hij dit verder onderzoeken, door bijvoorbeeld de medische gegevens en eetpatronen van deelnemers aan het langlopende HELIUS-onderzoek te analyseren.

Bacteriën in de darm

Nieuwdorp hoopt dat de ontdekking van de verhoogde alcoholproductie door het verstoorde microbioom in de darmen een nieuw spoor creëert in de zoektocht naar een manier om leververvetting en leverontsteking te behandelen. Hij wil bijvoorbeeld kijken of het mogelijk is om de alcoholproductie in de darmen te beheersen door bacteriën in de darm uit te rusten met eigenschappen waardoor ze meer alcohol kunnen afbreken. “Maar of, en hoe dat daadwerkelijk werkt, is nog onbekend. Dat gaan we onderzoeken in dit FATGAP-project.”

ERC Advanced beurs

De ERC Advanced beurzen bieden Europese onderzoekers de mogelijkheid om ambitieuze, op nieuwsgierigheid gedreven projecten na te streven die kunnen leiden tot belangrijke wetenschappelijke doorbraken. Ze worden toegekend aan gevestigde, toonaangevende onderzoekers met een bewezen trackrecord van belangrijke onderzoeksresultaten in het afgelopen decennium.Lees meer over de 255 ERC Advanced Grants die de European Research Council (ERC) vandaag heeft toegekend.

Hoofdfoto: Shutterstock
Portretfoto: Arnold Reyneveld